سقوط کارگران ساختمانی از بلندای بی تفاوتی ها

«اي بابا دلت خوشه» اين جمله پاسخ يک کارگر ساختماني 27 ساله است وقتي از او درباره ايمني کار مي پرسم. با اين که از 4 سال پيش کارش کارگري ساختمان است و کارت مهارت فني هم دارد، بدون لباس کار و تجهيزات ايمني (کلاه، دستکش، کمربند و...) قصد دارد از داربست بالا برود. براي او و خيلي هاي ديگر که از صبح تا شب در کارگاه هاي ساختماني گوشه و کنار شهر مشغول کارند اصل «اول ايمني بعد کار» معنا ندارد و شايد به همين دليل است که اين روزها اخبار سقوط از ارتفاع، افتادن در چاه، ريزش آوار ساختماني و... از مواردي است که گاه مي شنويم يا مي خوانيم، حوادثي که در بروز آن ضعف نيروي کار، پيمانکار و دستگاه هاي متولي نظارت دست به دست هم داده و باعث شده است بر اساس گزارش اورژانس بيمارستان امام رضا(ع) بيرجند، فقط در دي امسال شاهد سقوط 17 کارگر ساختماني در هنگام کار در بيرجند باشيم.

نگاهي گذرا به شناسنامه يا همان تابلوي زرد رنگ مشخصات يکي از پروژه ها مي اندازم، تمام اطلاعات از نام پروژه، بهره بردار، کارفرما، مشاور، پيمانکار، تاريخ شروع و پيش بيني خاتمه به نمايش گذاشته شده است اما در اين تابلو هيچ اثري از وضعيت نظارت بر ايمني و بهداشت کار نيست و جالب اين که همين اطلاعات هم فقط در برخي پروژه هاي بزرگ در قالب يک تابلوي کوچک که شايد چندان هم به آن توجه نشود خودنمايي مي کند و اما در بسياري از پروژه هاي کوچک از نصب اين تابلوها هم خبري نيست چه برسد به وضعيت ايمني و بهداشت کار.

يک عضو شوراي اسلامي شهر بيرجند در اين مورد مي گويد: چون ايمني کار جزو الزام ها و الفباي کار است در تابلو يا شناسنامه کارگاه هاي ساختماني عنوان نمي شود. البته مهندس «فخار» با اندکي مکث اضافه شدن اين مورد به شناسنامه پروژه هاي کارگاه هاي ساختماني را پيشنهادي مي داند که قابليت مطرح شدن دارد.

نگهبان پروژه اجازه ورود به محل پروژه را نمي دهد. در همان چند لحظه اي که در کنار اين پروژه هستم تا دلتان بخواهد از کيفيت سازه، قيمت فروش، متراژ و... صحبت مي شود اما هيچ کس از ايمني نيروي کار حرف نمي زند.

مورد بعدي يکي ديگر از پروژه هاي ساختماني است که در ورودي آن تابلويي نصب شده است با اين مضمون «ايمني شعور است نه شعار» اما چند کارگر بدون لباس کار در اين پروژه مشغول به کارند!

يکي از آن ها که 50 سال دارد و به طور متفرقه از 18 سالگي کارگري مي کند، مي گويد: اگر احساس خطر کنيم به طور حتم از وسايل ايمني استفاده مي کنيم.وقتي از او درباره نحوه برخورد با اين سهل انگاري ها مي پرسم، به نکته قابل تأملي اشاره مي کند: مهندس ناظر گاهي به محل پروژه مي آيد، از دور نگاهي مي اندازد و مي رود.

کارشناسان و بازرسان اداره کار هم تا به حال به اين پروژه که از يک سال پيش شروع شده است سر نزده اند.

يکي ديگر از کارگران جوان اين پروژه هم که روي پل چوبي طبقه دوم اين ساختمان در حال احداث، مشغول کار است، با صداي بلند مي گويد: برايمان صرف نمي کند با اين دستمزدها دستکش و... را خودمان تأمين کنيم، جان کارگر براي بسياري از مجريان ساختمان اهميتي ندارد، اگر اتفاقي بيفتد و مقصر شناخته شوند جريمه نقدي پرداخت مي کنند و ديگر هيچ. اين کارگر 27 ساله داراي کارت مهارت فني که از سال 89 براي بيمه پيگيري کرده اما هنوز به نتيجه نرسيده است، مي افزايد: به خدا توکل مي کنيم، همين.

کارگر 36 ساله يک کارگاه ساختماني بدون حفاظ و نوار ايمني هم دليل استفاده نکردن از کلاه ايمني را سنگيني و نبستن کمربند را کوتاه بودن زمان حضورش در بالاي داربست عنوان مي کند و مي گويد: تمام تجهيزات ايمني، لباس کار، کفش، کمربند و... در اختيارمان گذاشته شده اما استفاده از آن ها سخت و زمان بر است.

يک پيمانکار ابنيه که در دوران کاري خود شاهد حوادث تلخ منجر به فوت و نقص عضو به دليل رعايت نشدن اصول ايمني در کارگاه هاي ساختماني بوده است هم با تأييد جدي نگرفتن اصل ايمني در ساخت و سازها مي گويد: پيمانکاران و شرکت هاي مقاطعه کار مجري پروژه، موظف به تأمين تجهيزات ايمني براي کارگران هستند اما در مواردي با اين که چنين امکاناتي در اختيار کارگران قرار مي گيرد آن ها رغبتي به استفاده از آن نشان نمي دهند.

وي با تأکيد بر جدي تر بودن اهرم هاي نظارتي مي گويد: پيمانکاران به تنهايي نمي توانند اين مشکل را اصلاح کنند و به فرهنگ سازي نياز است.

به گفته يک مهندس ناظر ساختمان، ناظران هم موارد تخلف و سهل انگاري ها را يادآوري مي کنند اما اين که چقدر اين نکات رعايت شود به کارگر بستگي دارد. وي از کارگراني که به تمام خواسته هاي غيرمنطقي کارفرما تن مي دهند انتقاد مي کند و معتقد است شرکت هاي مجري پروژه هاي ساختماني آن طور که بايد به بحث ايمني اهميتي نمي دهند.يک کارفرما نيز در بحث بيمه کارگران ساختماني مي گويد: بر اساس قانون جديد، بيمه کارگران براي کارفرما آسان است و فقط برخي کارفرمايان که از قوانين جديد بي اطلاع هستند اقدام به بيمه کارگران نمي کنند که با توجه به خطر بالاي کار، اين مسئله کم لطفي است.

وي در مورد استفاده از کارگران با سابقه و داراي کارت مهارت فني هم معتقد است اين گروه کارگران آموزش ديده فقط در شرکت هاي با سابقه به کار گرفته مي شوند.

رئيس انجمن شرکت هاي ساختماني، تأسيساتي و راه سازي استان هم با بيان اين که اصل «اول ايمني، بعد کار» در کارگاه هاي ساختماني فقط در حد يک تابلو است و نيروي کار و کارفرما فرهنگ رعايت را ندارند، عنوان مي کند: در برخي کارگاه هاي ساختماني وسايل ايمني وجود دارد اما کارگر استفاده نمي کند اما در برخي موارد حتي از تجهيزات ايمني خبري نيست که در اين مورد براي فرهنگ سازي ايمني نمره ارزشيابي براي مجريان در نظر گرفته شده است.

«خوشنام» با تأکيد بر جدي تر شدن نظارت و برخوردها با موارد تخلف، از معرفي بيش از 15 شرکت مجري ساختماني به دليل رعايت نشدن مسائل ايمني در سال 91 به شوراي انتظامي نظام مهندسي خبر مي دهد و مي گويد: در اين موارد پروانه کار ضبط، کار تعليق و مهندسان ناظر توبيخ شدند.وي در مورد استفاده از کارگران آموزش ديده داراي کارت مهارت فني نيز با اشاره به محدوديت در تعداد اين گروه کارگران مي افزايد: اگر بخواهيم به دليل نداشتن کارت مهارت جلوي کار کارگري را بگيريم علاوه بر اين که با دست خودمان بسياري از پروژه ها را متوقف و نيروي کارگر را بيکار کرده ايم، مشکلات معيشتي اين قشر را بيشتر خواهيم کرد. اما باز هم قبول داريم که استفاده از کارگر آموزش ديده به نفع همه است.وي در بروز حوادث و اتفاقات و سهل انگاري ها 50 درصد کارگر و 50 درصد کارفرما را مقصر مي داند.

اين گفته ها در حالي است که رئيس سازمان نظام مهندسي ساختمان خراسان جنوبي بر اساس ماده 5 در ارتباط با مسائل ايمني به عنوان مثال در زمينه نصب نرده هاي حفاظتي در کارگاه هاي ساختماني در مکاني که ارتفاع سقوط بيش از 120 سانتي متر است اشاره و تصريح مي کند: اگر ساختمان مجري دارد بايد مجري نرده را نصب و مالک را مجاب کند اما اگر پروژه بدون مجري است مهندس ناظر بايد موارد را به مالک ابلاغ و در صورت رعايت نشدن، در قالب يک گزارش به شهرداري اعلام کند تا کار متوقف شود.مهندس «جلال زاده» مي افزايد: متولي رعايت نکات ايمني در کارگاه هاي ساختماني فقط سازمان نظام مهندسي نيست و ما فقط متولي نظارت هستيم.

مدير کل تعاون، کار و رفاه اجتماعي هم از کارگاه هاي ساختماني به عنوان واحدهاي حادثه ساز نام مي برد که در اولويت بازرسي هاي دوره اي و موردي کارشناسان اين اداره کل قرار دارد و با گزارش نقص ها و مشکلات موارد را پيگيري مي کنند.

به گفته «محمدي»، در مواردي که نقص ها و تخلفات رفع نمي شود، معرفي واحد متخلف به مراجع قضايي انجام مي شود که در استان اين مورد محدود است و بيشتر موارد تخلف با تذکر رفع شده است.

وي با بيان اين که در بازرسي ها از فعاليت کارگراني که کارت مهارت فني ندارند جلوگيري نمي شود، عنوان مي کند: براي کارگران آموزش ديده تسهيلاتي از جمله بيمه و... در نظر گرفته شده است ضمن اين که بيمه کارگران به کارگاه ساختماني بستگي دارد.

با توجه به ضعف هاي موجود در نظارت دستگاه هاي متولي و همچنين سهل انگاري برخي کارفرمايان، پيمانکاران و حتي کارگران در رعايت نکات ايمني در کارگاه هاي ساختماني، بيمه نبودن کارگران نيز موضوعي مزيد بر علت است. مسئله اي که مدير کل بيمه تأمين اجتماعي خراسان جنوبي در مورد آن مي گويد: فقط 5 درصد از بيمه شدگان تأمين اجتماعي کارگران ساختماني هستند.

به گفته «محمودي»، در 8 ماه اول امسال 4 هزار و 105 کارگر ساختماني استان بيمه شدند و تعداد اين افراد تا پايان سال به 4 هزار و 300 نفر افزايش مي يابد.وي با بيان اين که براي بيمه کارگران ساختماني هر سال در 2 مرحله سهميه اي ابلاغ مي شود، تأکيد مي کند: فقط کارگران داراي گواهي نامه و کارت مهارت از فني و حرفه اي مي توانند از مزاياي بيمه استفاده کنند.