به گزارش مرجع متخصصان سلامت، ایمنی و محیط زیست (HSEexpert) گروه استان‌ها – بهرام قربانپور: چالش زیست محیطی سال‌ها است که در ویترین مشکلات و دغدغه‌های استان گیلان جا خوش کرده و پای ثابت دغدغه مندی های گفتاری و همایش محورانه مسئولان است، تا جایی که بارها و بارها پای مسئولان ارشد کشوری را برای پیگیری و حل این موضوع به گیلان کشانده است.
چالشی که از زباله ۱۱۰ متری سراوان شروع شده و با شیرابه این پسماند تاریخی وارد رودخانه‌های رشت و سپس به تالاب بین المللی انزلی می‌ریزد.
اگر عقب گردی به چهل و اندی سال قبل بزنیم خواهیم دید که آن زمان، سایت جمع آوری زباله سراوان رشت قرار بود به صورت موقتی و مقطعی باشد اما گویا این دوره موقتی و مقطعی عمری قریب به ۵ دهه‌ای پیدا کرده است، هر چه عمر این سایت پسماند بیشتر شد، ارتفاع زباله در سراوان اوج گرفت.
طرح موقتی دپوی زباله در سراوان تجربه تلخی است که هر بار به جای حل مسئله اصلی، از سوی مسئولان با دکمه «تمدید» مواجه می‌شد؛ شاید این سایت در ۵ دهه اخیر ده‌ها استاندار، مدیرکل، فرماندار، شهردار، نماینده و شورا را به خود دیده است اما دریغ از یک قدم مثبت و سازنده برای این ابر چالش زیست محیطی گیلان.
حالا که کارد پسماند سراوان به استخوان محیط زیست گیلان رسیده و این محیط سرسبز و بکر استان را به «نیست» تبدیل کرده است باید راهکاری اساسی و کارشناسانه برای حل این معضل تاریخی شمال کشور ارائه داد، یکی از اهرم‌های مؤثر در حل مسئله پسماند، نگاه پژوهش محورانه و علمی به این موضوع است رویکردی که شاید هنوز به صورت جدی وارد عرصه و میدان نشده و فقط در حد حرف و شعار در همایش‌ها و سمینارها به رشته کلام در می‌آید.
گیلان صاحب تنها پژوهشکده زیست محیطی در کشور
«حمیدرضا مسکنی» سرپرست سازمان جهاد دانشگاهی گیلان با اشاره به اهمیت مقوله زیست محیطی و لزوم توجه به این بخش، اظهار کرد: محیط زیست ارتباط مستقیم، مؤثر و تنگاتنگی با تداوم حیات بشریت دارد تا جایی که امروزه دغدغه زیست محیطی به یک مطالبه جهانی تبدیل شده است.
وی با بیان اینکه گیلان صاحب تنها پژوهشکده زیست محیطی در کشور است، افزود: این پژوهشکده یکی از بخش‌های جهاد دانشگاهی است که منحصراً به فعالیت‌ها و موضوعات زیست محیطی می‌پردازد.سرپرست سازمان جهاد دانشگاهی گیلان با اشاره به ابر چالش پسمانده و تالاب انزلی به عنوان دو معضل زیست محیطی استان، اضافه کرد: کار اجرای در خصوص حل این دو معضل از اراده ما خارج است و بیشتر فعالیت‌های پژوهشی در این خصوص صورت می‌گیرد.
مسکنی با بیان اینکه احیای تالاب انزلی در پیچ و خم کار اجرایی قرار دارد، گفت: مشکلات اعتباری دستگاه‌ها، ساماندهی و احیای تالاب بین المللی انزلی را به تأخیر انداخته است.
وی با بیان اینکه پسماند سراوان نیاز به کار اجرایی دارد، افزود: ساماندهی پسماند سراوان و کوه مرتفع زباله در این سایت با سازوکارهای صنعتی و اجرایی تحقق می‌یابد و کمتر نیازمند تحقیق و پژوهش است.
حل مشکل پسماند باید از خانه آغاز شود
سرپرست سازمان جهاد دانشگاهی گیلان با بیان اینکه پژوهشکده زیست محیطی جای ابزار اجرایی، ابزار تحقیقی و پژوهشی دارد، گفت: تعامل دو رویکرد اجرایی و تحقیقی در کنار هم می‌تواند ساماندهی مسائل زیست محیطی گیلان را رقم بزند.
مسکنی، اصلاح یک روند اشتباه را از مهم‌ترین وظایف پژوهشگران دانست و بیان کرد: با اصلاح روند اشتباه از سوی محققین و پژوهشگر، کار اجرایی وارد فاز عملیاتی می‌شود. وی با بیان اینکه حل مشکل پسماند باید از خانه آغاز شود، افزود: سازوکار پژوهشی بر این عقیده است که حل مشکل پسماند باید از «خانه» شروع شود.
هزینه‌های زیست محیطی گیلان از جیب تالاب انزلی می‌رود
سرپرست سازمان جهاد دانشگاهی گیلان با بیان اینکه تالاب انزلی تمام هزینه‌های زیست محیطی گیلان را می‌پردازد، گفت: از شیرابه‌های پسماند سراوان گرفته تا فاضلاب‌های شهرک صنعتی و بهداشتی و همچنین فاضلاب‌های شهری و ورود آن به تالاب انزلی، همانند خوره ای به جان این مکان بین المللی افتاده است.
مسکنی با اشاره به راه اندازی مجتمع تصفیه خانه سراوان بدون پسوند تحقیقی و پژوهشی، این مهم را دلیل بر عدم فعال سازی این مجتمع دانست و بیان کرد: عدم بکارگیری طرح تحقیقی و دانش پایه و عدم استفاده از ظرفیت پژوهشگران برای راه اندازی مجتمع تصفیه خانه سراوان، اجرای این طرح را هزینه زا، زمان بر و غیر استفاده تبدیل کرده است.
سرپرست سازمان جهاد دانشگاهی گیلان گریزی هم به تعریف جایگاه زباله در جنوب گیلان و انتقال پسماند استان به این منطقه زد و گفت: تنوع زیست محیطی در گیلان سبب شده تا برخورد زیست محیطی در این استان تشدید پیدا کند.
مسکنی با بیان اینکه پژوهشکده زیست محیطی هیچ اطلاعی از طرح انتقال پسماند سراوان به جنوب گیلان ندارد، اضافه کرد: از دارا بودن پشتوانه تحقیقی و پژوهشی طرح انتقال پسماند به جنوب گیلان اطلاعی در دست نیست.
روحیه تعامل و همدلی در جهت رفع مشکلات زیست محیطی
«هادی مدبری» رئیس پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی با اشاره به رویکردهای زیست محیطی این پژوهشکده، اظهار کرد: مسئله زیست محیطی گیلان در اولویت بررسی‌های تحقیقی و پژوهشی پژوهشکده محیط زیست قرار دارد.
وی با بیان اینکه متولی سامان بخشی مسئله پسماند در گیلان نیستیم، افزود: شاید تعهد و مسئولیت اجرایی در قبال ساماندهی پسماند نداشته باشیم اما نسبت به این موضوع بی توجه و بی تفاوت هم نیستیم.
رئیس پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی با اشاره به روحیه تعامل و همدلی در جهت رفع مشکلات زیست محیطی، بیان کرد: آغوش پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی روی مسئولان و متولیان استان گیلان برای حل مسئله پسمانده با پسوند پژوهش محور باز است.
مدبری با اشاره به آغاز فعالیت پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاه از سال ۸۲، اضافه کرد: این پژوهشکده مسیر رشد را به سرعت و با تلاش و رویکرد پژوهشی مبتنی بر نتیجه پیموده و به بلوغ نزدیک شده است.
وی با اشاره به رویکرد جهادی پژوهشکده محیط زیست در حل مشکلات زیست محیطی، افزود: تفکر، شیوه و نگاه پژوهشکده زیست محیطی به گونه‌ای است که می‌توان با اعتبارات کم بسیاری از کارها را به جلو برد و چندان به نگاه اعتباری به حل مشکلات و مسائل نباید داشت.
رئیس پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه اجرای الگوی پسماند روستایی می‌تواند نجات بخش باشد، گفت: اجرای الگوی پسماند روستایی یکی از اقدامات پژوهشی مؤثر این پژوهشکده محیط زیست است.
مدبری با بیان اینکه حل مشکلات پسماند و تالاب انزلی عزم ملی می‌خواهد، تصریح کرد: پسماند سراوان در پی انباشت بی تفاوتی‌ها و بی مدیریتی‌ها در یک دوره زمانی طولانی مدت اتفاق افتاده است و حل آن هم نیازمند زمان است
وی با فاجعه آمیز خواندن معضل پسماند سراوان و تالاب انزلی، افزود: در طول این سال‌ها اعتبارات زیادی برای ساماندهی این دو مسئله زیست محیطی گیلان اختصاص یافته اما منتج به نتیجه مؤثر نشده است.
شاه کلید حل معضل پسماند سراوان در گیلان مبدا سپاری است
رئیس پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی با بیان اینکه ریشه مسئله پسماند در گیلان را باید از پایین به بالا جستجو کرد، گفت: موضوع پسماند باید از مبدا کنترل و ساماندهی شود در غیر این صورت نمی‌توان به هیچ راهکاری خوش بین بود.
مدبری با تاکید بر ترویج تفکیک از مبدا برای حل معضل پسماند در گیلان، بیان کرد: شاه کلید حل معضل پسماند سراوان در گیلان مبدا سپاری است که نقش رسانه‌ها و فعالین رسانه‌ای در نهادینه کردن این بخش بسیار می‌تواند کارساز باشد.
وی با بیان اینکه راه اندازی تصفیه خانه آخرین گام در ساماندهی پسماند است، افزود: استراتژی ما در حوزه مدیریت پسماند باید به سمت تفکیک از مبدا سوق پیدا کند تا در یک بازه زمانی خاص این مسئله را سامان ببخشیم.
طرح زباله سوزی در استان‌های شمالی جوابگو نیست
رئیس پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی با بیان اینکه اراده‌ای برای حل مشکلات زیست محیطی گیلان وجود ندارد، گفت: در برخی جلسات ساماندهی مدیریت پسماند و تالاب انزلی به جای اقدام مشترک در حل این چالش‌ها، بیشتر شاهد پاس کاری مدیران هستیم.
مدبری با اشاره به اجرای طرح زباله سوزه‌ای کوچک مقیاس در گیلان، اضافه کرد: طرح زباله سوزی در استان‌های شمالی جوابگو نیست.
وی با اشاره به زمزمه‌های انتقال زباله سراوان به جنوب گیلان، افزود: انتقال پسماند استان به جنوب گیلان، منجر به نابودی آب شرب و کشاورزی می‌شود.
سفیدرود هم به سرنوشت زرجوب و گوهررود دچار می‌شود
رئیس پژوهشکده محیط زیست جهاد با بیان اینکه سفیدرود هم به سرنوشت زرجوب و گوهر رود دچار می‌شود، گفت: با انتقال پسماند استان به پشت سد سفیدرود و با نفوذ شیرابه‌ها به آب‌های زیرزمینی و رودخانه سفیدرود، تجربه تلخ سراوان و رودخانه آلوده رشت دوباره تکرار می‌شود.
مدبری با بیان اینکه انتقال زباله به جنوب گیلان مشکلی از پسماند حل نمی‌کند، تصریح کرد: این طرح حتی اگر پیش زمینه تحقیقی داشته باشد اما در روند اجرا، کار اصولی و کارشناسی صورت نگیرد سراوانی دیگر خلق خواهد شد.
اصرار بر خلق کوه آسمان خراش زباله در جنوب گیلان
وقتی در چهل و اندی سال پیش مجوز موقت جمع آوری پسماند استان در سراوان رشت داده شده کسی فکرش را هم نمی‌کرد که روزی این منطقه به کوه آسمان خراش زباله تبدیل شود، حال که این تجربه چهل ساله در قلب گیلان نقش بسته شده چه اصراری برای خلق یک کوه دیگر در پیشانی گیلان وجود دارد؟!
کما اینکه اثرات انتقال زباله به جنوب گیلان و حوالی پشت سد سفیدرود، دامن کل گیلان را خواهد گرفت.
نکته مهم دیگر این است که مسئله ساماندهی پسماند سراوان و همچنین انتقال زباله‌های استان به جنوب گیلان تا چه اندازه به سازوکارهای پژوهشی، علمی و تحقیقی ایمن است و آیا اصلاً ستاد مدیریت پسماند گیلان هیچ علاقه‌ای به انجام کار پژوهشی دارد یا نه تصمیم بر این است که به جای زباله و پسماند، فقط صورت مسئله برای مدتی کوتاهی پاکسازی شود.
وجود ظرفیت‌های پژوهشی و تحقیقی در گیلان نظیر پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی، فرصت خوبی است تا مسئولان و متولیان امر با بکارگیری از این ظرفیت‌های علمی، تحقیقی و پژوهشی به نبرد با پسماند بروند.
HSEexpert.com