به گزارش مرجع متخصصان سلامت، ایمنی و محیط زیست (HSEexpert) پنجم ژوئن هر سال روزی است که از سوی سازمان ملل به عنوان روز جهانی محیط زیست نامگذاری شده است؛ روزی جهانی که هدف آن افزایش آگاهی مردم در راستای نگهداری محیط زیست و فرهنگ استفاده از این حوزه است.
نامگذاری روز جهانی محیط زیست به ۴۹ سال پیش یعنی سال ۱۹۷۲ باز می‌گردد در آن سال برای اولین بار سازمان ملل متحد در کنفرانسی که در شهر استکهلم سوئد برگزار شد این روز را به رسمیت شناخت و قطعنامه تشکیل برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد نیز در همان سال به تصویب رسید.
پس از نامگذاری رسمی روز جهانی محیط زیست رفته رفته برنامه‌ها و همایش‌های متعددی در راستای حفاظت از محیط زیست در کشورهای مختلف جهان برگزار شد راهپیمایی‌های خیابانی، برگزاری دوچرخه سواری، درخت کاری فعالیت‌های مرتبط با بازیافت، آموزش در مدارس و بسیاری برنامه‌های دیگر از جمله اقداماتی است که دوستداران محیط زیست در این روز انجام می‌دهند.
این روز در ایران نیز مانند سایر کشورهای جهان گرامی داشته می‌شود و به گفته سخنگوی سازمان حفاظت از محیط زیست همزمان با برگزاری روز جهانی حفاظت از محیط زیست در ایران نیز این روز با شعار محیط زیست مردم پایه هوشمندانه و فناورانه از شانزدهم خرداد ماه لغایت بیست و دوم خرداد ماه برگزار می‌شود.
از سال ۱۹۷۴ که نخستین روز جهانی محیط زیست با شعار تنها یک زمین برگزار شد تا امسال شعارهای متعددی برای این روز در نظر گرفته شده است و امسال نیز با شعار فقط یک زمین این روز گرامی داشته می‌شود.
اما هدف از برگزاری این هر روز بخشیدن چهره انسانی به مسائل محیط زیستی، بازیافت مواد به شکل ساخت آثار هنری، حمایت از افراد نامدار در زمینه محیط زیست، برگزاری نمایشگاه‌ها و بازارها، پاکیزه نگه داشتن محله، انجام درست بازیافت، صرفه‌جویی در مصرف کاغذ، تفکیک زباله، درخت کاری و بسیاری برنامه دیگر است.
انسان دخیل در تمام عوامل تشکی دهنده محیط زیست
محیط زیست به معنی زندگی جانداران مختلف در کنار یکدیگر است و در قرن بیست و یکم به عنوان یکی از اولویت‌های مهم جهان و توسعه پایدار شناخته شده است اما متأسفانه با استفاده نادرست از محیط زیست و دخالت انسان در این محیط رفته‌رفته گونه‌های گیاهی، زیست بوم و پوشش جانوری و گیاهی موجود در محیط زیست در حال تخریب شدن است و بر اساس گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه تقریباً تمامی عوامل تشکیل دهنده محیط زیست تحت تأثیر فعالیت‌های انسان قرار گرفته‌اند.
بر اساس گزارشات موجود مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک فرسایش آن هستند و استفاده از ماشین آلات کشاورزی، جنگل زدایی و بیابان زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود در خاک شده است همچنین در گزارشی دیگر گفته شده مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب منجر به آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی شده است علاوه بر آن فعالیت‌های انسان منجر به گرم شدن زمین و از بین رفتن منابع آبی به خصوص در آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده شده است.
اما اگر از آلودگی خاک که بگذریم انسان در آلوده شدن هوا نیز نقش مؤثر و مستقیمی داشته است؛ ورود مستقیم یا غیرمستقیم هر عنصری که توسط انسان ساخته می‌شود منجر به آلودگی هوا شده، گرد و غبار، ذرات معلق هوا و از بین رفتن اوزون نتیجه این دخالت‌های انسانی است.
ایران کشوری چهارفصل و با تنوع زیستی بسیار
به دلیل شرایط اقلیمی ایران تنوع حیوانی در کشور ما بالاست بر اساس آخرین بررسی‌ها بیش از هزار گونه جانوری از پستاندار، پرنده، خزنده، دوزیست و ماهیان در ایران زندگی می‌کنند همچنین نزدیک به ۸ هزار گونه گیاهی در کشور شناسایی شده که حدود ۱۸۰۰ مورد آن بومی است.
البته به دلیل چهار فصل بودن ایران وضعیت کشور ما در مقایسه با دیگر کشورهای جهان از لحاظ تنوع زیستی مناسب است و بر اساس گزارشات ایران جز هشت کشور اول برخوردار تنوع زیستی است.
اما متأسفانه علیرغم گونه‌های زیاد حیوانی که در ایران وجود دارد حدود ۷۴ گونه از حیوانات کشور ما نیز در زمره حیواناتی قرار دارند که در معرض انقراض هستند و از گونه‌هایی همچون شیر ایرانی و ببر مازندران نیز جز نام باقی نمانده است.
ایران نیز مانند سایر کشورهای جهان طی قرن اخیر با مشکلات زیست محیطی مواجه شده است به گونه‌ای که بر اساس گزارش سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۸ میزان فرسایش خاک در جهان ۲۴ میلیارد تن بوده است که یک دوازدهم این رقم یعنی ۲ میلیارد در ایران رقم خورده و این به معنای آن است که میزان فرسایش خاک ایران ۸ برابر جهان شده است.
محیط زیست مهمترین عامل بقای زندگی انسان
اما ممکن است مهمترین سوالی که مطرح شود این باشد که چرا حفظ محیط زیست ضروری است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت محیط زیست یکی از مهمترین موارد برای بقای زندگی انسان است و در صورت تخریب آن جان و زندگی انسان نیز با مشکل مواجه شود.
الگوی زندگی انسان در سال‌های اخیر منجر به تغییر بارندگی‌ها، وقوع سیل، خشکسالی، انقراض گونه‌های نادر، برداشت بی رویه از سفره‌های زیرزمینی و نابودی تنوع زیستی شده است از میلیون‌ها گونه گیاهی و حیوانی که در سال‌های اخیر بر روی زمین زندگی می‌کردند تعدادی از آنها باقی مانده‌اند و بسیاری از آنها به معرض نابودی کشیده شده‌اند.
بر اساس شاخص توسعه کشورها در حوزه عملکرد زیست محیطی و توسعه زیست محیطی، ایران در سال ۲۰۲۰ با کسب ۴۸ امتیاز در رتبه ۶۷ جهان قرار گرفت و این به معنای آن است که کشور ما در میان کشورهایی با عملکرد ضعیف در حوزه محیط زیست قرار دارد و این یعنی محیط زیست ایران دارای نوسانات فراوانی است.
به گفته لیلا زمانی مدیرکل دفتر اقتصاد و فناوری محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست، در سال ۲۰۲۲ ایران در حوزه شاخص عملکرد زیست محیطی نسبت به سال‌های قبل با توجه به افزایش شاخص‌ها امتیاز خوبی نداشته است و کارشناسان می‌گویند زیست بوم ایران در سال‌های آینده گرفتار بحران‌های بزرگ زیست محیطی خواهد شد در حال حاضر ۲ هزار و ۵۰۰ گونه گیاهی کشور در معرض خطر نابودی قرار دارند و زنگ خطر تنوع زیستی آنها به صدا درآمده است.
همانطور که گفته شد حفاظت از محیط زیست و نگهداری آن موضوعی حیاطی است و با توجه به اهمیت این حوزه در بقای زندگی انسان و لزوم نگهداری مناسب آن باید ضمن تغییر الگوی زندگی انسان‌ها فرهنگ استفاده درست از آن نیز آموزش داده شود تا بتوان در شاخص‌های مختلف رشد داشت و ایران را در میان کشورهای حامی محیط زیست ارقا داد.