به گزارش مرجع متخصصان سلامت، ایمنی و محیط زیست (HSEexpert) هادی کیا دلیری با بیان اینکه تنوع زیستی حکم بیمه را برای طبیعت دارد، درباره ارزش تنوع زیستی در اکوسیستم اظهارکرد: وقتی درباره اکوسیستم صحبت می‌کنیم یعنی سیستم طبیعت اجزای هدفمندی دارد که هر جزء نسبت به وظایفی که دارد، فعالیت می‌کند و اگر یک جزء از کار افتد،جزء دیگری جایگزین آن می‌شود. هرچقدر تنوع زیستی بیشتر باشد، آینده آن اکوسیستم بیشتر حفظ می‌شود.
تنوع زیستی نقش مهمی در ایجاد درآمدهای اقتصادی دارد
وی افزود: از منظر دیگر تنوع زیستی در ایجاد درآمدهای اقتصادی برای بشر و تداوم اکوسیستم موثر است. به‌طور مثال اگر گونه‌های متفاوتی نداشته باشیم، حشرات نمی‌توانند در فصول مختلف به حیات خود ادامه دهند. اگر میوه‌های مختلف نداشته باشیم نیز حیوانات نمی‌توانند زنده بمانند.
دبیر سابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشور ادامه داد: هنگامی که حیوانات را هم از نظر تنوع زیستی تقسیم‌بندی می‌کنیم، هرکدام وظایف خود را دارند. به عنوان مثال اگر در بالای هرم حیوانات ببر و پلنگ به عنوان گونه‌های تاثیرگذار در اکوسیستم قرار دارند، پایین هرم هم گونه‌هایی قرار دارند که در صورت نابودی کل هرم را تحت تاثیر قرار می‌دهند. به عنوان نمونه در چینش یک گنبد، آخرین آجر «تاج‌سنگ» نام دارد که در صورت برداشتن آن، کل گنبد خراب می‌شود. بعضی حیوانات هم مثل این آجر آخر وظیفه مهمی دراکوسیستم دارند و وظایف آن‌ها تنظیم میزان گونه‌های موجود در اکوسیستم است.
به گفته کیا دلیری بسیاری از گونه‌های دیگر در طبیعت هستند که وظیفه آن‌ها ایجاد اکوسیستم جدید و تنظیم جمعیت اکوسیستم است. بسیاری از حیوانات در طبیعت بذرافشانی می‌کنند وموجب توزیع بذر در طبیعت می‌شوند. یکی از دلایلی که بلوط ایرانی کمتر بذرافشانی می‌کند، کم شدن سنجاب ایرانی است که بذر بلوط را در طبیعت پخش می‌کرد. از دیگر دلایلی که بذر بعضی درختان پراکنده نمی‌شود، کاهش جمعیت بعضی پرندگان است.
وی ادامه داد: طبق مطالعات انجام شده، تنوع ژنتیکی بعضی از گونه‌ها در شمال کشور مثل «راش» کم شده است و این به دلیل کاهش جمعیت موشی است که بذر آن را در مناطق مختلف دفن می‌کرد و این بذرها جوانه‌زنی و رشد می‌کنند.
تنوع ژنتیکی گونه‌های زیستی عامل اصلی سازگاری گونه‌ها با محیط
دبیرسابق مرجع کنوانسیون تنوع زیستی کشور با بیان اینکه درکنار تنوع گونه‌ای، تنوع ژنتیکی نیز از اهمیت بالایی دارد که ضامن بقا و پایداری اکوسیستم‌ها است، اظهار کرد: حتی اگر یک گونه در طبیعت وجود داشته باشد، داخل آن ژن‌های گوناگونی موجود است و این تنوع ژنی موجب ادامه حیات آن در شرایط متفاوت می‌شود.
وی با بیان اینکه علاوه بر تنوع ژن، تنوع اکوسیستم و تنوع گونه، ما توقع «کارکرد گونه‌ها» را نیز داریم، اظهار کرد: هر گونه گیاهی یا جانوری وظیفه خاص خود را در طبیعت انجام می‌دهد و دانشمندان نیز معتقدند که در هر منطقه که تنوع زیستی بیشتر باشد، پایداری آن منطقه و اکوسیستم بیشتر است.
کیادلیری ضمن بیان اینکه علاوه برتنوع گونه‌ای و تنوع ژنتیکی، در اکوسیستم هم تنوع داریم، افزود: ۹ بایوم از ۱۱ بایومی که در جهان وجود دارد در ایران هست. این اکوسیستم‌ها مخزنی از گونه‌ها و ژن‌های مختلف هستند.
وی ادامه داد: متاسفانه علیرغم وجود ۹ بایوم از ۱۱ بایوم دنیا در ایران، آسیب‌پذیری گونه‌های ما بسیار بالاست چراکه کشور ما در موقعیت خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و در حال حاضر هم بیشتر تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفته علاوه بر آن اقدامات بشر این مناطق و اکوسیستم‌ها را مستعد آسیب‌پذیری‌های بیشتری کرده است.
تغییرات الگوی فصلی ،عامل نابودی گونه‌ها
وی با بیان اینکه از گذشته شرایط تنوع زیستی در جنگل‌های شمال مطلوب بوده است، ادامه داد: هرچه قدمت اکوسیستمی بالا باشد، متقابلا تنوع زیستی نیز در آن منطقه زیاد است. جنگل‌های شمال از یخبندان‌های چند هزارسال قبل جان سالم به در بردند و به دلیل قدمت چند هزارساله تنوع زیستی بالایی دارد. اقلیم مناسب نیز نقش مهمی در تنوع زیستی دارد. در این بخش، نوسان دمایی و کاهش بارندگی‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. مورد بعدی عرض جغرافیایی است که هرچقدر پایین‌تر باشد، تنوع بیشتر است.
دبیرسابق مرجع کنوانسیون تنوع زیستی کشور با اشاره به اینکه تنوع زیستی اقلیم مناسبی را فراهم می‌کند، افزود: امروزه متاسفانه اقلیم مناسب کشور در حال تغییر است یعنی نواسانات دمایی در حال افزایش و میزان بارندگی در حال کاهش است. این شرایط موجب نابودی بسیاری از گونه‌ها می‌شود. به‌طور مثال در شهریورماه، قبل از موعد مقرر درختان خشک می‌شوند و کم‌آبی و در بهار سرمای هوا موجب خشکی برگ‌ها می‌شود. در واقع جابه‌جایی فصل‌ها و تغییر الگوی فصلی اتفاق افتاده است. با تغییر الگوها بسیاری از گونه‌ها نمی‌توانند خود را با شرایط جدید سازگار کنند و این وضعیت موجب آن‌ها می‌شود.
وی با بیان اینکه بسیاری از حشرات و آفات از نسل‌های گوناگون هستند، اظهار کرد: این آفات وحشرات از عرض‌های پایین به سمت بالا حرکت و در محیط جدید طغیان می‌کنند و به طبیعت صدمه می‌زنند. مجموعه این تغییرات شرایطی را فراهم کرده که ما دچار نوعی زوال وتخریب شده‌ایم و مسائلی همچون گرد وغبار نیز به این موارد افزوده شده و به عاملی که برای آسیب به طبیعت تبدیل می‌شوند.
عوامل تخریب توسط انسان ایجاد می‌شوند
دبیرسابق مرجع کنوانسیون تنوع زیستی کشورادامه داد: در اکوسیستم جنگل‌های شمال عوامل تخریب همچون تغییر اقلیم، آفات و حشرات وجود داشتند و حالا گرد و غبار هم به این موارد اضافه شده است.این عوامل تخریب در پی دخالت‌های انسان ایجاد شده است و متاسفانه با ادامه این روند، همچون جنگل‌های زاگرس، شاهد نابودی و زوال جنگل‌های شمال نیز خواهیم بود.
کیادلیری در پایان درباره دلایل نابودی جنگل‌های بلوطی زاگرس تصریح کرد: برگ‌های درختان بلوط در جنگل‌های زاگرس کرک دارد تا در مناطق خشک آب کمتری را از دست دهند ولی حالا همین کرک‌ها گرد و خاک را جذب می‌کنند و مانع فتوسنتز می‌شوند. در واقع واین روزها گرد و خاک یکی از عوامل زوال جنگل‌ها هستند.