به گزارش مرجع متخصصان سلامت، ایمنی و محیط زیست (HSEexpert) اصلاح بار اشتعال، از جمله اصطلاحاتی است که در حوزه ایمنی و آتش‌نشانی به دفعات با آن مواجه می‌شویم. در واقع بار اشتعال، یعنی کل مواد قابل اشتعال موجود در یک محل که با سوختن می‌تواند منجر به تغذیه حریق شود. البته اندازه‌گیری این بار، کاملا تخصصی است اما با نگاهی ساده به نمایشگاه کتاب می‌توان به اینکه این مکان دارای بار اشتعالی بسیار بالا است، پی برد.
بار اشتعال بالا، تنها یکی از فاکتورهای افزایش ریسک خطر است که در نمایشگاه کتاب وجود دارد. از سوی دیگر، مراکز تجمعی به خودی خود پر ریسک محسوب می‌شوند و همواره ایمنی آن‌ها از دغدغه‌های کارشناسان و سازمان‌های امدادی مربوطه از جمله آتش‌نشانی و اورژانس محسوب می‌شود، به‌طوری که این سازمان‌ها برای برگزاری این قبیل نمایشگاه‌ها در آماده‌باش کامل به سر می‌برند و مکان‌هایی را برای استقرار نیروهای خود تعیین می‌کنند. برخی از این استقرارها به صورت ۲۴ ساعته خواهد بود تا در صورت اتمام ساعت فعالیت نمایشگاه نیز بر وقوع حوادث احتمالی نظارت داشته باشند و ایمنی محل را تامین کنند.
طی سال‌های گذشته نیز این سازمان‌ها علاوه بر استقرار در نمایشگاه، مانورهایی را برای افزایش آمادگی برای پاسخگویی به حوادث احتمالی برگزار کردند و آموزش‌هایی را نیز به غرفه‌داران و متصدیان این نمایشگاه‌ها ارائه کرده‌اند. چندی پیش نیز این سازمان‌ها ضمن بازدید از محل کنونی برگزاری نمایشگاه کتاب، نسبت به جانمایی محل استقرار خود اقدام کردند و گفته شد که در داخل سالن‌ها نیز برای حضور نیروهای آتش‌نشانی، امدادی و اورژانس پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته است.
پیش‌تر حسین صفری-مدیر کمیته اجرایی و پشتیبانی نمایشگاه- اعلام کرده بود که مانوری در محوطه و سالن‌های مصلای امام خمینی(ره) هفتم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱با حضور تمامی دستگاه‌های عضو کمیته ایمنی انتظامی انجام خواهد شد و برای ناشران و غرفه‌داران نیز آموزش اطفای حریق پیش‌بینی شده است.
سید جلال ملکی -سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران- درباره نکات ایمنی که باید در مراکز تجمعی با بار اشتعال بالا، مثل نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که از امروز در محل مصلی تهران آغاز شده، اظهارکرد: ترجیحا بهتر است اینچنین نمایشگاه‌هایی که بار اشتعال بالایی دارد و حجم زیادی از مواد سریع الاشتعال در آن نگهداری می‌شود خارج از بافت مسکونی برگزار شوند.
وی ادامه داد: شهر آفتاب نیز پیش‌تر آماده شد اما به دلایلی قرار شد بار دیگر نمایشگاه در مصلی تهران برگزار شود؛ اما حالا که این نمایشگاه در محیطی مسکونی برگزار می‌شود باید ایمنی آن به بهترین نحو ممکن مد نظر قرار داده شود.
ترافیک نمایشگاه‌های پرمخاطب در محدوده شهری، امدادرسانی را مختل می‌کند
ملکی تصریح کرد: زمانی که این نمایشگاه‌ها داخل شهر برگزار می‌شود ترافیک بسیار سنگینی را ایجاد می‌کند که این می‌تواند فعالیت نیروهای امدادی را مختل کند. البته که در این مورد تمهیداتی اندیشیده شده و استقرار گسترده‌ای برنامه‌ریزی شده است؛ اما به هر جهت ممکن است نیاز باشد نیروهای کمکی نیز به محل اعزام شوند و در این شرایط ترافیک‌های سنگین رسیدن نیروهای امدادی به محل را مختل می‌کند.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهر تهران با بیان اینکه باید استقرارهای لازم در نقاط مختلف پیش‌بینی شده باشد، گفت: این استقرار باید شبانه‌روزی باشد و بخشی از افراد مستقر شب‌ها نیز در محل حضور داشته باشند؛ بخشی از استقرار آتش‌نشانی در محل شبانه روزی است. در ساعاتی که فعالیت آغاز می‌شود باید فعالیت نیروها حداکثر باشد و بازدیدهای لازم پیش از ایجاد غرفه ها نیز صورت گیرد. این غرفه‌ها دارای سیم‌کشی های موقت هستند که بعضا مستعد آتش‌سوزی هستند. باید تعویض چراغ‌ها، سیم‌کشی‌های برق و... پیش از آغاز نمایشگاه توسط متخصصان انجام شود. همچنین در زمان برگزاری نمایشگاه باید گروه‌هایی باشند که این بخش‌ها را به صورت دائم رصد و کنترل کنند.
ملکی افزود: آموزش‌های لازم حتما باید به غرفه‌داران و افراد حراست داده شود که اگر حادثه‌ای رخ داد بازدیدکنندگان را چگونه از نمایشگاه خارج کنند.
به گفته وی، خاموش کننده‌ها باید در اندازه‌های مختلف و به تعداد کافی در دسترس قرار داده شود تا در صورت لزوم به موقع از آن‌ها استفاده شود. همچنین راه‌های خروج نیز باید کاملا باز باشند، اینکه 10راه خروج وجود داشته باشد اما برخی از آن‌ها بسته باشد پذیرفته شده نیست. تمام راه‌های خروج باید در تمام زوایا وجود داشته و باز باشند. تابلوهای متعددی نیز باید وجود داشته باشد که مسیرها را به افراد نشان دهد. تصور کنید اگر حریقی در محل رخ دهد دود اجازه نمی‌دهد که افراد راه خروج را تشخیص دهند پس وجود این تابلوها بسیار کمک کننده است.
ضرورت آشنایی غرفه‌داران با محل نگهداری تجهیزات ایمنی و اطفای حریق
سخنگوی آتش‌نشانی تهران ادامه داد: افرادی که مسئولیت کنترل تردد بازدیدکنندگان را دارند، باید به محل نگهداری کپسول‌های اطفا حریق، شیلنگ‌های آب، کنتورهای برق، راه‌های خروج و.. اشراف داشته باشند و دوره‌های لازم را دیده باشند. این افراد باید خونسرد باشند تا در صورت وقوع حادثه بتوانند افراد را به خونسردی دعوت و از محل خارج کنند.
ملکی با بیان اینکه حجم مواد و بار اشتعال وارد شده به نمایشگاه باید متناسب با ظرفیت محل باشد، گفت: دیده می‌شود که گاهی غرفه‌های نمایشگاه تعداد زیادی کتاب را در همان غرفه نگهداری می‌کنند. باید به گونه‌ای باشد که تعدادی کتاب در غرفه نگهداری شود و سایر کتاب‌ها در محلی دیگر نگهداری شود تا در صورت اتمام دوباره موجودی آن را شارژ کنند. این اقدام هم باعث کاهش بار اشتعال می‌شود و هم در صورت وقوع حادثه ریسک خسارت‌های ناشی از حریق را برای غرفه داران کاهش می‌دهد.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران با اشاره به کاربرد نگهداری استفاده از دستگاه های دمنده دود در اماکن تجمعی از این دست، افزود: در صورت وقوع حادثه حریق این دستگاه‌ها می‌توانند به کاهش دودگرفتگی و فرار راحت تر افراد از محل کمک کنند.
وی با بیان اینکه غرفه‌داران نیز باید محدوده وجود کپسول‌های اطفا حریق و شیلنگ‌های آب را بدانند، گفت: زمانی که محل را به غرفه داران تحویل می‌دهند این مکان‌ها را با بنرها، نئوپان‌ها و... دکورسازی می‌کنند که در برخی موارد این خود موجب افزایش بار اشتعال می‌شود. بهتر است در این شرایط از مواد غیرقابل اشتعال استفاده شود و تا جایی که می‌توانند استفاده از این موارد را کم کنند.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران اظهار کرد: غرفه‌هایی که در خصوص طبخ غذا نیز فعالیت می‌کنند اگرچه بیرون از محیط اصلی قرار دارند؛ اما باید حتما نکات ایمنی را رعایت کنند چرا که اگر موجب وقوع حریق شوند خطراتی را ایجاد خواهند کرد.
سخنگوی آتش‌نشانی تهران در پاسخ به اینکه آتش‌نشانی در خصوص ایمنی نمایشگاه کتاب تهران نظارتی داشته است یا خیر؟ گفت: بازدیدی انجام دادیم که مربوط به جانمایی خودروهای آتش‌نشانی بود اما نظارت بر ایمنی بر عهده مسئولان برگزاری نمایشگاه است.
وی با بیان اینکه نباید اجازه داده شود که در نمایشگاه دخانیات استفاده شود و هیچ وسیله شعله‌داری نباید وارد نمایشگاه شود، افزود: برخی سطل‌های زباله هم در نمایشگاه کتاب گذاشته می‌شود که در آن ها ضایعات کاغذ ریخته می‌شود، این ضایعات حتما باید به صورت مرتب تخلیه شود، در مواردی انداختن ته سیگار موجب وقوع آتش سوزی می‌شود که باید حتما به آن نظارت شود و پیشنهاد می‌کنم که حتما روی این سطل‌ها هشدارهایی مبنی بر اینکه ته سیگار روشن داخل آن انداخته نشود، نصب کرد. همچنین بهتر است سطل‌های مربوط به کاغذ و ... حتما جداسازی شود.