کروناویروس‌ها انواع ویروس‌هایی هستند که به طور معمول بر دستگاه تنفسی پستانداران از جمله انسان تأثیر می‌گذارند و با سرماخوردگی، ذات‌الریه و سندروم تنفسی حاد (SARS) همراه بوده و هم‌چنین می‌توانند روی روده تأثیر بگذارند.
کروناویروس اولین بار در سال ۱۹۳۷ میلادی از ویروس برونشیت عفونی در پرندگان مشتق شد که توانایی برجای گذاشتنِ تلفات جدی در طیور را دارد.
این خانواده از ویروس‌ها مسئول ۱۵ تا ۳۰ درصد از سرماخوردگی‌ها هستند.
در طول ۷۰ سال گذشته دانشمندان دریافته‌اند که کروناویروس‌ها می‌توانند موش‌های صحرایی، موش‌های خرما، سگ‌ها، گربه‌ها، بوقلمون‌ها، اسب‌ها، خوک‌ها و گاوها را آلوده کنند. اخیراً نیز مقامات بهداشتی، شیوع بیماری کروناویروس را در چین شناسایی کرده‌اند که اکنون به سایر کشورهای جهان نیز رسیده است.
در این مقاله از مرکز علوم MNT به نقل از سایت تخصصی مدیکال نیوز تودی، به انواع مختلف کروناویروس‌های انسانی، علائم آن‌ها، نحوه انتقال آن‌ها و دو بیماری به خصوص خطرناک که می‌تواند در اثر آن‌ها ایجاد شود موسوم به "سارس" و "مِرس" می‌پردازیم:
برخی حقایق مهم در مورد کروناویروس‌ها:
- کروناویروس‌ها منجر به ابتلا به عفونت‌هایی موسوم به مرس و سارس می‌شوند.
- کروناویروس‌ها گونه‌های بسیار مختلفی را آلوده می‌کنند.
- هفت نوع کروناویروس انسانی تاکنون شناخته شده است.
- تاکنون درمان قطعی برای این نوع از سرماخوردگی شناسایی نشده است.
- سارس از چین گسترش یافت و باعث ایجاد عفونت در ۳۷ کشور شد و منجر به کشته شدن ۷۷۴ نفر شد.
کروناویروس چیست؟
کروناویروس‌های انسانی (HCoV) برای اولین بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی در بینی بیماران مبتلا به سرماخوردگی کشف شد. دو نوع کروناویروس انسانی با نام‌های OC۴۳ و ۲۲۹E عامل بخش عمده‌ای از سرماخوردگی‌های انسانی هستند.
کروناویروس به یک گروه خاص از ویروس‌ها اطلاق می‌شود و واژه "کروناویروس" از کلمه لاتین "corona" یا کلمه یونانی "κορώνη" به معنی تاج یا هاله گرفته شده است. این واژه به مشخصه ظاهری ویریون‌ها (شکل عفونی ویروس) که در زیر میکروسکوپ الکترونی دیده می‌شود، اشاره دارد که حاشیه‌ای از سطح بزرگ و پیازدار داشته و یادآور تصویری از یک تاج سلطنتی یا تاج خورشیدی است.
در بین انسان‌ها، عفونت بیشتر در ماه‌های زمستان و هم‌چنین اوایل بهار رخ می‌دهد. ممکن است فردی به نوعی از کروناویروس‌ها و سرماخوردگی ناشی از آن مبتلا شده و چند ماه بعد دوباره به آن مبتلا شود. این امر به این دلیل است که پادتن‌های کروناویروس‌ها برای مدت زمان طولانی دوام ندارند. هم‌چنین ممکن است پادتن‌های یک سویه (نسخه ویروسی) از کروناویروس‌ها در مقابل سایر سویه‌ها بی‌فایده باشد.
علائم:
علائم سرماخوردگی یا آنفلوآنزا معمولاً بین دو تا چهار روز پس از عفونت کروناویروس ایجاد می‌شوند و به طور معمول خفیف هستند. با این حال علائم در افراد مختلف متفاوت است و برخی از انواع کروناویروس‌ها می‌توانند کشنده باشند.
علائم معمول ابتلا به کروناویروس‌ها شامل عطسه، آبریزش بینی، خستگی، سرفه و در موارد نادر تب، گلودرد و آسم شدید است.
کروناویروس‌ها بر خلاف راینوویروس‌ها که یکی دیگر از عوامل سرماخوردگی هستند به سادگی در آزمایشگاه قابل کشت نیستند و همین امر سنجش تأثیر کروناویروس‌ها بر اقتصادهای ملی و بهداشت عمومی را دشوار می‌کند.
تاکنون روش درمان قطعی برای عفونت‌های ناشی از کروناویروس شناخته نشده و بنابراین درمان آن شامل مراقبت از خود و استفاده از داروهای غیرنسخه‌ای (OTC) به منظور کنترل علائم بیماریست:
- استراحت کنید و از فعالیت زیاد بپرهیزید.
- آب کافی بنوشید.
- از سیگار کشیدن و قرار گرفتن در مناطق دودی خودداری کنید.
- برای کاهش درد و تب از استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده کنید.
- از یک دستگاه بخور مرطوب کننده تمیز یا بخار مایع سرد استفاده کنید.
این ویروس با گرفتن نمونه‌ای از مایعات تنفسی مانند مخاط از بینی یا خون قابل تشخیص است.
انواع:
انواع مختلف کروناویروس‌های انسانی از نظر شدت بیماری ایجاد شده و میزان شیوع تفاوت دارند.
در حال حاضر هفت نوع کروناویروس شناخته شده وجود دارد که می‌توانند انسان را آلوده کنند.
انواع متداول‌تر این ویروس عبارتند از:
- ۲۲۹E (آلفا کروناویروس)
- NL۶۳ (آلفا کروناویروس)
- OC۴۳ (بتا کروناویروس)
- HKU۱ (بتا کروناویروس)
انواع نادرتر و خطرناک‌تر شامل MERS-CoV که باعث سندروم تنفسی خاورمیانه (مِرس) و SARS-CoV که باعث سندرم تنفسی حاد می‌شود، است. در سال ۲۰۱۹ میلادی نیز نوعی جدید از کروناویروس‌ها شیوع یافت که با نام ۲۰۱۹nCov از آن یاد می‌شود.
انتقال:
هرچند تاکنون تحقیقات زیادی در مورد نحوه انتشار کروناویروس‌ها از یک فرد به فرد دیگر انجام نشده اما با این حال اعتقاد بر این است که این ویروس‌ها با استفاده از مایع ترشح شده از دستگاه تنفسی منتقل می‌شوند.
کروناویروس‌ها به روش‌های زیر امکان انتقال دارند:
- سرفه و عطسه بدون پوشاندن دهان می‌تواند قطرات را در هوا پراکنده کرده و ویروس را گسترش دهد.
- لمس یا دست دادن با فرد مبتلا می‌تواند ویروس را از فردی به فرد دیگر منتقل کند.
- برقراری تماس با سطح یا شیئی که ناقل ویروس است و سپس لمس کردن بینی، چشم‌ها یا دهان نیز آن را انتقال می‌دهد.
- در موارد نادر تماس با مدفوع نیز می‌تواند کروناویروس را انتقال دهد.
اگر چه بیشتر افراد در فصل پاییز و زمستان به کروناویروس‌ها مبتلا می‌شوند اما این ویروس‌ها در بقیه سال نیز هم‌چنان فعال هستند. ابتلای افراد جوان به این ویروس‌ها احتمال بیشتری دارد و افراد می‌توانند به بیش از یک نوع عفونت ناشی از کروناویروس در طول زندگی مبتلا شوند. همه افراد در طول زندگی دست‌کم به یک نوع از کروناویروس‌ها مبتلا می‌شوند.
گفته می‌شود که توانایی بسیار زیاد جهش در کروناویروس‌ها چیزی است که آن را بسیار مسری می‌کند.
برای جلوگیری از انتقال، حتماً در هنگام مشاهده علائم در خانه بمانید و استراحت کنید و از تماس نزدیک با افراد دیگر خودداری کنید. پوشاندن دهان و بینی با دستمال یا پارچه در هنگام سرفه یا عطسه نیز می‌تواند به جلوگیری از شیوع کروناویروس‌ها کمک کند. حتماً هرگونه دستمال و پارچه استفاده شده را دور ریخته و بهداشت را در خانه رعایت کنید.
۲۰۱۹nCov:
در سال ۲۰۱۹ میلادی، مرکز کنترل و پیشگیری از امراض آمریکا (CDC) نظارت بر شیوع کروناویروس جدید را آغاز کردند. مقامات بهداشتی ابتدا این ویروس را در شهر "ووهان" واقع در استان "هوبئی" چین شناسایی کردند و آن را ۲۰۱۹nCov نامگذاری کردند.
این ویروس تاکنون ده‌ها هزار نفر را در۸۵ کشور دنیا مبتلا کرده است.
در حال حاضر سازمان جهانی بهداشت (WHO) یک وضعیت اضطراری بهداشت عمومی را در رابطه با ۲۰۱۹nCov اعلام کرده است.
برخی از نخستین افرادی که به ۲۰۱۹nCov مبتلا شدند ارتباطی با بازار حیوانات و غذاهای دریایی داشتند. این موضوع در ابتدا نشان می‌داد که حیوانات، ویروس را به انسان منتقل می‌کنند. با این حال افرادی با تشخیص جدیدتر هیچ ارتباطی با قرار گرفتن در معرض این بازار نداشتند که این موضوع نشان می‌دهد انسان‌ها می‌توانند این ویروس را به یکدیگر منتقل کنند.
اطلاعات در مورد کروناویروس جدید در حال حاضر کم است. در گذشته، مشکلات تنفسی که از کروناویروس‌هایی مانند سارس و مرس ایجاد می‌شوند، از طریق تماس نزدیک گسترش یافته‌اند.
سرعت شیوع و گسترش ویروس‌ها به طور کلی زیاد است اما کروناویروس‌ها سرعت انتشار بیشتری دارند و هنوز در دانش پزشکی جهان درمورد سرعت انتشار آن‌ها نیز اطلاعات کافی وجود ندارد.
علائم افراد مبتلا به این کروناویروس جدید از فردی به فرد دیگر متفاوت است. این ویروس می‌تواند علائم متعددی ایجاد کند یا می‌تواند بدون داشتن هیچ علامتی فردی را مبتلا سازد. با این حال، این بیماری هم‌چنین می‌تواند به بیماری شدید منجر شود و ممکن است کشنده باشد. علائم شایع عبارتند از: تب، تنگی نفس و سرفه. ممکن است دو تا ۱۴ روز طول بکشد تا فرد پس از عفونت متوجه علائم آن شود.
در حال حاضر هیچ واکسن قطعی برای ۲۰۱۹nCov در دسترس نیست. با این حال، دانشمندان موفق شده‌اند همان ویروس را تکثیر کنند. این امر می‌تواند شناسایی و درمان زودرس را در افرادی که ویروس دارند اما هنوز علائمی را نشان نمی‌دهند، میسر سازد.
سارس:
سندروم تنفسی حاد (SARS) یک بیماری مسری است که توسط کروناویروس SARS-CoV ایجاد می‌شود و به طور معمول منجر به ذات‌الریه‌های کشنده می‌شود.
این ویروس در نوامبر سال ۲۰۰۲ میلادی در استان "گوانگ‌دونگ" در جنوب چین شروع شد و سرانجام به هنگ کنگ رسید. از آن‌جا نیز به سرعت در سراسر جهان گسترش یافته و مردم ۳۷ کشور جهان را مبتلا کرد.
SARS-CoV ویروس بسیار منحصر به فردی است. این ویروس می‌تواند هر دو دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی را آلوده کند و هم‌چنین می‌تواند باعث گاستروآنتریت ( بیماری التهاب معده‌ای روده‌ای) شود.
علائم سارس در طول یک هفته بروز می‌کند و با تب شروع می‌شود. در اوایل بیماری، افراد علائمی مانند آنفلوآنزا از خود بروز می‌دهند. این علائم شامل سرفه خشک، لرز، اسهال، تنگی نفس و درد است.
هم‌چنین در پی ابتلا به سارس ابتلای به ذات‌الریه و التهاب شدید ریوی بسیار بالاست. در پیشرفته‌ترین مرحله سارس باعث نارسایی ریه‌ها، قلب یا کبد می‌شود.
در طول شیوع سارس، ۸۰۹۸ مورد ابتلا با ۷۷۴ تلفات تایید شده وجود داشته است. این آمار برابر با نرخ مرگ و میر ۹.۶ درصدی است. مرگ و میر در بزرگسالان مسن بیشتر بود و نیمی از افراد آلوده بالای ۶۵ سال که به این ویروس مبتلا شدند، جان خود را از دست دادند. سارس سرانجام در ژوئیه سال ۲۰۰۳ میلادی تحت کنترل قرار گرفت.
مِرس:
مرس توسط کروناویروس MERS-CoV ایجاد می‌شود که برای اولین بار در سال ۲۰۱۲ میلادی شناخته شد.
این بیماری تنفسی شدید ابتدا در عربستان سعودی ظاهر شد و بعد از آن در سایر کشورها نیز رواج یافت. بزرگ‌ترین شیوع مرس خارج از شبه جزیره عربستان در سال ۲۰۱۵ میلادی در کره جنوبی رخ داده است.
علائم آن شامل تب، تنگی نفس و سرفه است. این بیماری از طریق تماس نزدیک با افرادی که به آن آلوده شده‌اند، گسترش می‌یابد. با این حال، تمام موارد مرس با افرادی مرتبط بوده است که به شبه جزیره عربستان سفری داشته‌اند.
مرس در ۳۰ تا ۴۰ درصد افرادی که به آن مبتلا شدند، کشنده بوده است.