نخستین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران که محیط زیستی ها او را پدر محیط زیست ایران می نامند در 93 سالگی در گذشت تا بسیاری از دوستداران طبیعت در سوگ او عزادار شوند.
به گزارش سلام نو، در روزهایی که کمتر کسی دغدغه لزوم حفاظت هر چه بیشتر از محیط زیست و طبیعت را داشت او بنیان سازمانی تحت عنوان سازمان حفاظت محیط زیست را گذاشت تا نام خود را به عنوان یک چهره ملی در تاریخ معاصر ایران ثبت کند.
اسکندر فیروز از یکی از طایفه های بزرگ قاجار و از نوادگان عباس میرزا بود. او داماد حسین علاء نخست‌وزیر دوره پهلوی بود. او به حکم پدرش در رشته مهندسی ساختمان درس خواند. خودش در این باره این طور گفته است: "پدرم گفت که در ایران مهندس لازم داریم و ما هم این حرف را مثل یک حکم قبول کردیم." با این حال سرنوشت او به شکل دیگری رقم خورد و طبیعت همه زندگی او شد.
او که پدرش پسرعمه دکتر مصدق بود پس از پایان تحصیلاتش در خارج از کشور بدون پیش زمینه سیاسی به ایران بازگشت. با این حال پس از چندی پایش به سیاست باز شد و دو دوره نماینده همدان و میانه در مجلس ملی شد. او البته از این جایگاه بیش از همه برای پیشبرد اهداف محیط زیستی خود بهره برد.
بعد از آنکه در اواسط دهه چهل کانون شکار به سازمان شکاربانی و نظارت بر صید تبدیل شد، فیروز ریاست آن را به عهده گرفت. با کوشش او این سازمان در سال ۱۳۵۰ به سازمان حفاظت محیط زیست تغییر نام داد. قانون قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در حالی سه سال پس از تاسیس این سازمان تصویب شد که هنوز در ایران اعتبار حقوقی دارد و یکی از مهم ترین قوانین محیط زیستی کشور است.
تعیین مناطق چهارگانه تحت حفاظت ایران با اسامی پارک ملی، اثر طبیعی ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت‌شده با تلاش اسکندر فیروز انجام گرفت. پارک پردیسان تهران که امروز یکی از مناطق مهم تفریحی و طبیعی تهران است به واسطه تلاش های مرحوم اسکندر فیروز به اینجا رسیده است.
تلاش های فراوان اسکندر فیروز سبب شد تا در سال 49 کنوانسیون محافظت از تالاب‌های مهم بین‌المللی و زیستگاه پرندگان آبزی در رامسر منعقد شود و از آن زمان به بعد نام این کنوانسیون به کنوانسیون رامسر تغییر کند. در یکی از مراسم ها به مناسبت گرامیداشت روز انعقاد کنوانسبون رامسر دبیرخانه این کنوانسیون از اسکندر فیروز به عنوان پدر تالاب‌ها یاد کرد تا لقب جدیدی برای اسکندر فیروز استفاده شود.
مرحوم اسکندر فیروز سال‌های 1352 تا 1354 به عضویت هیات‌مدیره اتحادیه جهانی حفاظت محیط زیست درآمد و از سال 1354 تا 1356 نایب‌رئیس این اتحادیه و عضو هیات امنای صندوق جهانی حیات وحش و طبیعت شد. این فعال برجسته حوزه محیط زیست از سال 1350 تا 1357 دبیرکل موسسه گیاه‌شناسی ایران بود و تاسیس موسسه گیاه‌شناسی و باغ گیاه‌شناسی و نیز طرح محیط‌زیستی پردیسان نیز در کارنامه کاری او به چشم می خورد.
او زندگی خود را وقف محیط زیست کرده بود. نگاهی گذرا به کتاب خاطراتش این نکته را به وضوح نشان می دهد. در بخشی از خاطرات او در کتابش آمده است: هیچ چیزی در هیچ کشوری بالاتر از محیط‌زیست نیست. حیات انسانی، طبیعت، آب، حیوان، درخت و گیاه به همدیگر متصل هستند. نمی‌توانید یکی از این عناصر را خراب کنید و انتظار داشته باشید محیط‌زیست خدشه‌دار نشود.
فیلم "یک ساعت از یک عمر"ساخته رخشان بنی‌اعتماد، در سال ۱۳۹۲ ساخته شد که گفتگویی یک ساعته با اسکندر فیروز درباره فعالیت‌ها و زندگی او است.
او تا آخرین ساعات عمرش هم مهم ترین دغدغه اش محیط زیست و بحران های آن بود. از دست دادن پیرمرد نود و چند ساله ای که با شنیدن نام محیط زیست چشمانش با وجود کهولت سن برق می زد خسارت دردناکی برای جامعه محیط زیستی ایران است. روحش شاد و یادش زنده.
سلام نو