فوت ناشی از بیماری‌های شغلی ۶ برابر فوت مستقیم ناشی از حوادث کار است
درحالی‌که گزارش تازه سازمان پزشکی قانونی نشان می‌دهد تلفات ناشی از حوادث کار در ایران افزایش یافته، کارشناسان در واقعی بودن همین آمار هم شک می‌کنند و می‌گویند حوادث کار می‌تواند بیشتر از آن چیزی باشد که در گزارش سازمان پزشکی قانونی اعلام شده است.
برآورد سازمان بین‌المللی کارگویای آن است هر دقیقه چهار حادثه کار در جهان اتفاق می‌افتد. حوادث کار به عنوان سومین عامل مرگ و میر‌ها در جهان منجر به جان باختن سالانه حدود دو میلیون نفر می‌شود. با وجود اینکه برخی برآورد‌ها نشان می‌دهد حوادث ناشی از کار در ایران نه سومین که دومین عامل مرگ و میر است، آمار‌های رسمی تلفات این حوادث را کم نشان می‌دهند. در تازه‌ترین گزارشی که سازمان پزشکی قانونی اعلام کرده، به رغم اینکه اذعان شده است تلفات حوادث ناشی از کار در شش ماهه نخست امسال ۷.۴ درصد بیشتر شده، اما باید عنوان کرد که در زمینه ثبت آمار مربوط به حوادث کار در ایران ضعف‌های اساسی وجود دارد. بر اساس گزارش سازمان پزشکی قانونی در نیمه نخست سال جاری (۱۳۹۸)، ۸۹۸ نفر در حوادث کار جان خود را از دست دادند. این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که آمار تلفات ۸۳۶ نفر بود ۷.۴ درصد بیشتر شده است. سقوط از بلندی در حوادث کار بیشترین علت مرگ افراد را به خود اختصاص می‌دهد، به نحوی که در شش ماهه اول امسال ۳۹.۴ درصد از کل تلفات حوادث کار به دلیل سقوط از بلندی بوده است.
در این مدت ۳۵۴ نفر به دلیل سقوط از بلندی، ۲۳۲ نفر به دلیل اصابت جسم سخت، ۱۴۰ نفر به دلیل برق‌گرفتگی، ۷۸ نفر به دلیل سوختگی، ۴۳ نفر به دلیل کمبود اکسیژن و ۵۱ نفر به سایر دلایل دیگر جان خود را در حوادث کار از دست داده‌اند.
همچنین در این مدت استان‌های تهران با ۲۵۰، خراسان رضوی با ۵۷ و مازندران با ۵۳ فوتی بیشترین و استان‌های چهارمحال و بختیاری با سه، کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان هر کدام با شش و خراسان جنوبی با هفت فوتی کمترین آمار تلفات را داشته‌اند.
کارگران قشر مستضعف جامعه هستند. مواردی بوده که فردی بر اثر حوادث کار به شدت آسیب دیده است، اما کارفرما با دادن خسارتی توافقی او را از پیگیری بازداشته است. این حادثه هیچ کجا ثبت نمی‌شود. برای اینکه بتوانیم نظرات درستی درباره حوادث کار در ایران بدهیم و آنها را مورد آسیب‌شناسی قرار داده و برای مثال دلایل افزایش آن را بررسی کنیم، لازم است آماری یکپارچه و دقیق داشته باشیم
بررسی این آمار دو سوال اساسی پیش می‌آورد. چرا حوادث کار افزایش بیشتر شده است؟ آیا آمار ارائه شده واقعی است؟
چرا حوادث کار بیشتر شده است؟
کم‌شماری حوادث کار موضوع مهمی است که به دلایل مختلف اتفاق می‌افتد، اما با وجود همین کم‌شماری شاهد افزایش تلفات ناشی از حوادث کار در ایران هستیم. در حالی این اتفاق می‌افتد که وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مربوطه پیگیرانه به دنبال برگزاری همایش‌ها و سمینار‌هایی در رابطه با ایمنی و بهداشت کار هستند. آنها در اظهارات خود بر امضای اسناد جدید و تصویب قوانین و مقررات تازه‌ای حرف می‌زنند که هدف آن کاهش حوادث ناشی از کار است. با این وجود چرا تلفات ناشی از حوادث کار بیشتر شده است؟ برحی از کارشناسان شرایط اقتصادی را دخیل در افزایش حوادث کار می‌دانند. در شرایط جدید هزینه‌های تولید افزایش یافته است، حال آنکه در موارد زیادی تقاضا برای کالای تولید شده به دلیل محدودیت‌های بازرگانی یا کاهش قدرت خرید مردم وجود ندارد. کارفرمایان در چنین شرایطی مجبور به کاهش هزینه‌های خود هستند. یکی از جاهایی که برای زدن هزینه‌ها در اولویت قرار می‌گیرد ایمنی و بهداشت کار است. علاوه بر این در برخی از کارگاه‌ها و در مورد برخی مشاغل ابزار‌های ایمنی نیازمند به‌روز رسانی هستند. تحریم‌ها و هزینه‌های بالا می‌تواند این به‌روز رسانی را با مشکل مواجه کند. به این مشکلات باید تداوم گرفتن تاییدیه‌های صوری را نیز اضافه کرد.
آیا آمار ارائه شده واقعی است؟
از ابوالفضل اشرف منصوری (رئیس کانون انجمن‌های صنفی مسئولان کمیته‌های حفاظت فنی و بهداشت کار کشور) می‌پرسیم چرا تلفات ناشی از حوادث کار در ایران افزایش یافته است؟ او به ایلنا می‌گوید: پیش از آنکه به بحث افزایش یا کاهش حوادث کار و تلفات ناشی از آن ورود کنیم لازم است درباره واقعی یا غیرواقعی بودن آمار در این زمینه نگاهی داشته باشیم.
رئیس کانون انجمن‌های صنفی مسئولان کمیته‌های حفاظت فنی و بهداشت کار ادامه می‌دهد: آمار در این زمینه از طرف سازمان‌های مختلف ارائه می‌شود. سازمان پزشکی قانونی آمار ارائه می‌دهد، وزارت کار آمار دارد، دادگاه‌های رسیدگی‌کننده آمار دارند، سازمان تامین اجتماعی و بیمه‌های خصوصی آمار دارند و درنهایت هیچ نظام همسان و یکپارچه‌ای برای ثبت آمار حوادث کار و تلفات ناشی از آن وجود ندارد.
او با بیان اینکه بر اساس مقاوله‌نامه ۱۸۷ سازمان بین‌المللی کار همه حوادث ناشی از کار چه آنهایی که منجر به فوت و جراحت می‌شوند و چه آنهایی که آسیبی وارد نمی‌کنند، بایت ثبت شوند، عنوان می‌کند: باید سامانه‌ای وجود داشته باشد که تمامی این حوادث در آنها ثبت شوند، اما در ایران چنین سامانه‌ای وجود ندارد و بسیاری از حوادث کار حتی آنهایی که منجر به جراحت شدید می‌شوند، ثبت نمی‌شوند.
اشرف منصوری تصریح می‌کند: پزشکی قانونی آن دسته از حوادث کاری را ثبت می‌کند که رسما اعلام و پیگیری شده‌اند، حال آنکه ما با دسته‌ای از حوادث کار سر و کار داریم که به صورت توافقی حل و فصل شده و جایی هم ثبت نمی‌شود.
او ادامه می‌دهد: کارگران قشر مستضعف جامعه هستند. مواردی بوده که فردی بر اثر حوادث کار به شدت آسیب دیده است، اما کارفرما با دادن خسارتی توافقی او را از پیگیری بازداشته است. این حادثه هیچ جا ثبت نمی‌شود. برای اینکه بتوانیم نظرات درستی درباره حوادث کار در ایران بدهیم و آنها را مورد آسیب‌شناسی قرار داده و برای مثال دلایل افزایش آن را بررسی کنیم، لازم است آماری یکپارچه و دقیق داشته باشیم.
رئیس کانون انجمن‌های صنفی مسئولان کمیته‌های حفاظت فنی و بهداشت کار همچنین عنوان می‌کند: باید توجه داشت که فوت ناشی از حوادث کار به دو دسته تقسیم می‌شود. دسته اول تلفات مربوط به حوادثی است که مستقیما باعث مرگ افراد می‌شود، اما جز این ما با بیماری‌های شغلی هم سر و کار داریم که به مرور منجر به مرگ افراد می‌شود. آمار‌ها نشان می‌دهد فوت ناشی از بیماری‌های شغلی ۶ برابر فوت مستقیم ناشی از حوادث کار است.
بر اساس گزارش سازمان پزشکی قانونی در نیمه نخست سال جاری(۱۳۹۸)، ۸۹۸ نفر در حوادث کار جان خود را از دست دادند. این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که آمار تلفات ۸۳۶ نفر بود ۷.۴ درصد بیشتر شده است. سقوط از بلندی در حوادث کار بیشترین علت مرگ افراد را به خود اختصاص می دهد، به نحوی که در شش ماهه اول امسال ۳۹.۴ درصد از کل تلفات حوادث کار به دلیل سقوط از بلندی جان خود را از دست داده‌اند
ایشان بیان می کند: این نوع مرگ که مرگ خاموش قلمداد می‌شود اغلب در آمارگیری‌ها مورد غفلت واقع می‌شود و جزء تلفات ناشی از حوادث کار قرار نمی‌گیرد. باید نظام آمارگیری دقیقی برای رصد حوادث کار وجود داشته باشد تا بتوانیم این حوادث را آسیب‌شناسی کنیم. مرگ یک فرد بر اثر حوادث کار اتفاقی فردی نیست، بلکه افراد زیادی از جمله خانواده قربانیان را با تبعات جبران ناپذیری درگیر می‌کند. بر این اساس باید این نوع حوادث بسیار جدی گرفته شوند.
سکوت درباره مرگ کارگران
حوادث ناشی از کار، سالانه چهار درصد تولید ناخالص داخلی کشور‌های جهان را از بین می‌برد. تا زمانی که آمار دقیقی در مورد حوادث کار در ایران وجود نداشته باشد، نمی‌توان آسیب اقتصادی و همچنین آسیب معنوی چنین حوادثی را مشخص کرد. در سال‌های اخیر با برگزاری سمینار‌ها و همچنین کارگاه‌های آموزشی مربوط به ایمنی و بهداشت کار تلاش شده در این زمینه نقش‌آفرینی شده و حوادث کار کاهش یابد. چنین برنامه‌هایی بی‌تاثیر نیست، اما به نظر می‌رسد در این زمینه راه را درست نرفته‌ایم، یعنی از وسط راه وارد شده‌ایم. بیش از اینکه فعالیت‌های این چنینی در راستای ایمنی کار مفید باشد، داشتن آماری دقیق و درست از حوادث کار و تلفات ناشی از آن اهمیت دارد. سازمان‌های مختلف اقدام به آمارگیری و انتشار آمار می‌کنند، حال آنکه این آمار‌ها به دلیل نداشتن جامعیت ممکن است ما را به گمراهی بکشانند. لازم است در زمینه بهبود وضعیت ایمنی کار پیش از هر چیز سامانه‌ای اختصاصی ایجاد شده و سازمان‌های مختلف موظف باشند اطلاعات خود را به این سامانه داده و آمار یکپارچه‌ای حاصل شود. در مرحله بعد باید به مقایسه آمار حوادث کار ایران و دیگر کشور‌های جهان پرداخت و وضعیت را در این زمینه رصد کرد و مشکلات را شناخت. بعد از این است که می‌توان با آموزش و البته نظارت و بازرسی در زمینه کاهش تلفات ناشی از حوادث کار قدم برداشت.