تا همین چند وقت پیش اگر نام «لردگان» را جست‌وجو می‌کردید، مطالب زیادی درباره آبشارهای بکر و بلند عایدتان می‌شد اما حالا چند روزی است که نام شهرستان «لردگان» همراه با بیماری ایدز دهان به دهان می‌چرخد؛ ماجرایی که ابعاد مختلفی را هم در بر می‌گیرد.
«لردگان» کجاست؟
شهرستان لردگان یکی از شهرستان‌های استان چهارمحال و بختیاری است و مردمش دارای گویش و آداب لری بختیاری هستند. لردگان ۱۹۹ روستا دارد و اخباری که این روزها درباره شیوع بیماری ایدز یا همان ویروس HIV در این شهرستان شنیده می‌شود، مربوط به یکی از این روستاها یعنی روستای «چنارمحمودی» است.
«چنارمحمودی» حدود ۱۴۹۸ نفر جمعیت دارد و نزدیک به ۲۷۰ خانواده در این روستا ساکن هستند. مردم روستا در بافت گلیم و لباس‌های محلی لری نیز مهارت زیادی دارند و اغلب کشاورزی می‌کنند.
اهالی «چنارمحمودی» چگونه متوجه شدند که ایدز دارند؟
حدود ۲ ماه پیش تعدادی از مردم روستا در یک طرح پایش سلامت پس از آزمایش دیابت متوجه شدند که مشکوک به داشتن بیماری ایدز هستند اما بیمارانی که نتیجه آزمایششان خبر از این بیماری می‌داد، به نتیجه آزمایش اکتفا نکردند و برای اطمینان بیشتر به مراکز درمانی در اصفهان و شیراز رفتند که متوجه شدند نتیجه آزمایش کاملا درست بوده و با وجود آزمایش‌های متعدد، نتیجه به طور قطع مثبت است.
بررسی‌های پزشکی در این روستا آغاز شد. نتیجه بررسی‌ها و آزمایش‌ها حاکی از آن بود که ۲۲ نفر از اعضای «چنارمحمودی» ایدز گرفته‌اند. بیماران شامل زنان، مردان و نوزادان بودند و به این ترتیب پرونده آلودگی به ایدز در شهرستان لردگان به جریان افتاد.
رئیس کل دادگستری استان چهارمحال و بختیاری یک پرونده قضایی در این خصوص تشکیل و دستگاه قضایی نیز رسیدگی به این موضوع را در اولویت قرار داد. دیگر مسئولان مرتبط به موضوع هم پیگیری‌های خود را آغاز کردند تا مبدأ و منشأ این آلودگی را کشف کنند.
واکنش مبتلایان به این اتفاق چه بود؟
پس از اینکه تعدادی از اهالی روستای «چنارمحمودی» با این حقیقت مواجه شدند که ناقل ویروس HIV هستند، ادعا کردند که یکی از بهیاران مرکز بهداشت در زمانی که برای انجام آزمایش دیابت از آنها خون می‌گرفته است، به جای هر سرنگ برای یک نفر، از یک سرنگ مشترک برای تمام مراجعه‌کنندگان استفاده کرده است.
خبرهای منتشرشده اولیه نیز حاکی از آن بود که این آلودگی به علت قصور پزشکی توسط بهیار این روستا به دلیل رعایت‌نکردن اصول بهداشتی و استفاده از سرنگ آلوده در انجام برخی آزمایش‌ها برای اهالی روستا شیوع یافته است. برای همین با پیگیری‌های قضایی، بهیار روستا بازداشت شد تا تحقیقات در این‌باره کامل شود.
اما مدیر مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت بلافاصله انتقال ویروس را از طریق سرنگ آلوده تکذیب و آن را در حد یک شایعه عنوان کرد.
آغاز موج اعتراض مبتلایان و مردمی که به خیابان‌ها آمدند
طبیعی است که این اتفاق برای بسیاری از اهالی و مبتلایان به ویروس ایدز شوکه‌کننده بود و از طرفی آن چیزی که ذهن ساکنان را بهم ریخت، این بود که به احتمال زیاد انتشار گسترده چنین خبری اصالت و آبروی آنها را نشانه می‌گیرد.
تعدادی از اهالی با حمله به خانه بهداشت و شکستن شیشه‌های این مکان و با تجمع مقابل فرمانداری لردگان اعتراض خود را نسبت به این حادثه ابراز کردند.
ماجرا بالا گرفت و بازار شایعات داغ شد. وزیر بهداشت هم ادعای آلوده‌شدن این افراد را به‌وسیله سرنگ آلوده رد کرد و در نامه‌ای به وزیر دادگستری از ورود و بیان مطلب غیرکارشناسانه مقامات قضایی استان چهارمحال و بختیاری و بازداشت بهیار مربوط انتقاد کرد و خواستار رسیدگی سریع به این پرونده و اعاده حیثیت کارمند نظام بهداشتی درمانی شد.
سعید نمکی در بخشی از نامه‌اش نوشته بود: «جهت حفظ شئونات مردم منطقه به نحو کاملا محرمانه موضوع پیگیری و با آزمایشات گسترده موارد جدید ردیابی گشت که متأسفانه کانون آلودگی در معتادان تزریقی و افرادی با روابط نامطلوب شناخته شد. آرام و بی‌صدا این حرکت بیماریابی ادامه داشت تا امروز یکی از مقامات قضایی استان با ورود به موضوع و ابراز مطلب غیرکارشناسانه مبنی بر مقصر بودن بهورز روستا و آلودگی بیماران از طریق سرنگ آلوده توسط وی، اقدام به جلب این نیروی خدوم و زحمتکش نمود و غم‌انگیز آنکه رسانه‌های مغرض بیگانه به استناد به این اعلام نظر و رفتار عاری از هرگونه دیدگاه کارشناسی، خبر کذب آلودگی مردم یک روستا به دلیل قصور پرسنل مرکز درمانی و استفاده از سرنگ آلوده به ویروس ایدز را منتشر کرده‌اند.»
اما تعدادی از اهالی لردگان که از صحبت‌های دکتر نمکی به خشم آمده بودند، دو روز بعد شبکه بهداشت را به آتش کشیدند و به فرمانداری این شهرستان حمله کردند. آنها تابلوی فرمانداری و اداره بهداشت لردگان را پایین کشیدند و ماشین و دفتر امام جمعه را هم آتش زدند.
البته برخی عوامل خودسر نیز روی موج این اعتراضات مردم نشستند تا اعتراضات را به سمت و سوی دیگری هدایت کنند. استاندار چهارمحال و بختیاری هم اعتراض‌های روز گذشته در لردگان را به «ضدانقلاب» و «خرده‌جریانی پیچیده» نسبت داد.
این در حالی است که روز ۱۳ مهرماه تجمعاتی در حمایت از اهالی لردگان در اصفهان، ایلام و چند شهر دیگر هم برگزار شد.
ایدز واقعا چگونه سراغ ما آدم‌ها می‌آید؟
ایدز نوعی بیماری است که در دستگاه ایمنی و توسط ویروس نقص ایمنی (HIV) ایجاد می‌شود. بیماری ناشی از ویروس HIV دارای سه مرحله اصلی است. در مرحله اول (عفونت حاد) فرد ممکن است برای مدت کوتاهی یک بیماری شبه آنفلوآنزا را تجربه کند. به همین دلیل معمولاً این بیماری تا یک دوره طولانی بدون هیچ علائمی دنبال می‌شود که به این مرحله از بیماری، دوره نهفتگی گفته می‌شود. نهفتگی به این معناست که شما پس از ابتلا نمی‌توانید در یک بازه چندماهه متوجه بیماری شوید.
ایدز عمدتا از طریق رابطه جنسی محافظت نشده، انتقال خون آلوده، سرسوزن آلوده و از مادر به فرزند در طول بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل می‌شود.
چند نفر در ایران ایدز دارند؟
دکتر مینو محرز - رئیس مرکز تحقیقات ایدز دانشگاه علوم پزشکی تهران - چندماه پیش در گفت‌وگو با روزنامه «ایران» اعلام کرده بود: گزارش‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر حدود ۴۰ هزار بیمار مبتلا به ایدز در کشور وجود دارد اما آمار غیر رسمی از حقیقتی تلخ خبر می‌دهد و آن افزایش تعداد مبتلایان تا حدود دو تا سه برابر آماری است که امروز در دست ما قرار دارد.
او همچنین تاکید کرد: افزایش میزان شیوع این بیماری از شناخت ناکافی ایدز و ناآگاهی مردم جامعه از راه‌های انتقال آن نشأت می‌گیرد. امروزه الگوی ابتلا به بیماری تغییر یافته است و دیگر خون و فرآورده‌های خونی عامل ابتلا به آن نیست. زمانی فاکتور ۸ که از سایر کشورها وارد می‌شد عامل ابتلا به این بیماری محسوب می‌شد که با اقدامات انجام‌گرفته، بسرعت کنترل شد. از سوی دیگر استفاده از سرنگ‌های چند بار مصرف در میان معتادان تزریقی نیز راه جدی انتقال این بیماری به حساب می‌آمد اما با توزیع سرنگ در میان معتادان تا حدود زیادی این راه انتقال بیماری نیز کنترل شد.
محرز با اشاره به موج سوم ایدز در کشور تصریح کرده است: موضوع نگران‌کننده در جامعه امروز انتقال بیماری از راه تماس جنسی حفاظت‌نشده است که به واسطه نبود آموزش صحیح در میان جوانان و حتی افرادی که در دهه ششم زندگی خود قرار دارند هم دیده می‌شود. جوانان امروز به دلیل عدم آگاهی و ناتوانی در خویشتنداری به این بیماری گرفتار می‌شوند. متأسفانه آموزش و پرورش در آگاهی‌بخشی به کودکان و نوجوانان بسیار ضعیف عمل کرده است.
برای مردم لردگان باید چه کار کرد؟
به نظر می‌رسد مردم کشور همچنان درباره نحوه انتقال ویروس ایدز ناآگاه هستند و آموزش و اطلاعات آن‌طور که باید و به طور گسترده در اختیار مردم قرار نمی‌گیرد. انتقال این ویروس به برخی بانوان و نوزادان در ماجرای لردگان این موضوع را هم به ذهن متبادر می‌کند که این افراد قبل از ازدواج تست HIV انجام نداده‌اند.
اما به نظر می‌رسد که این روزها مردم لردگان بیش از هر چیز به آرامش و شفافیت احتیاج دارند و اینکه شخصی آگاه از همه ابعاد ماجرا، خیلی چیزها را برایشان روشن کند. نگرانی در حال حاضر به روستاهای اطراف «چنارمحمودی» سرایت کرده است و مردم دقیقا نمی‌دانند چه بلایی سرشان آمده است.
رییس مرکز تحقیقات ایدز: تعداد مبتلایان به HIV در لردگان ۲۸ نفر هستند
جنجال شیوع اچ‌آی‌وی در روستای چنارمحمودی به دلیل آلوده بودن سرنگ آزمایش قندخون در حالی مطرح می‌شود که وزارت بهداشت صراحتا اعلام کرده درباره راه‌های انتقال بیماری در این منطقه هیچ ابهامی وجود ندارد و هیچ اقدام تشخیصی و بهداشتی، واکسیناسیون و ..... مطلقا عامل انتقال بیماری در منطقه نبوده است. اما باید پرسید علم پزشکی به ماجرای ایدز چگونه پاسخ می‌دهد، راه‌های انتقال بیماری چیست و نهایتا نیز آیا ایدز درمان دارد؟
، دکتر مینو محرز، رییس مرکز تحقیقات ایدز، انتقال ویروس اچ‌آی‌وی از طریق سرنگ آزمایش قند خون را غیرممکن دانسته و گفت: به دلیل عدم اطلاع درست از فرآیند و راه‌های انتقال ایدز متاسفانه موضوع لردگان بزرگ شد و مردم ترسیده‌اند. تا جایی که من می‌دانم یکسری افراد در این روستا که از سوی بهورز معاینه شدند، اچ‌آی‌وی مثبت بودند و زن و بچه‌هایشان نیز مبتلا شده بودند. بر همین اساس حدود ۲۸ نفر اچ‌آی‌وی مثبت در یک روستا شناسایی شده و به همین دلیل شلوغ شده و گفته شده که به دلیل سرنگ آزمایش قند خون انتقال ویروس اتفاق افتاده است.
۳ راه انتقال HIV و لا غیر
وی با بیان اینکه این افراد باید تحت درمان قرار گیرند، افزود: باید توجه کرد که راه انتقال اچ‌ای‌وی در درجه اول رابطه جنسی محافظت نشده است. دومین راه نیز استفاده از سرنگ مشترک در معتادان تزریقی است. باید بدانیم که با سرنگ آزمایش قند خون، خون از بدن گرفته می‌شود، اما خونی به بدن وارد نمی‌شود. بنابراین اصلا ممکن نیست کسی از این طریق به اچ‌آی‌وی مبتلا شود. در عین حال همیشه در تست قند خون از سرنگ یکبار مصرف استفاده می‌شود. این درحالیست که در معتادان تزریقی که از سرنگ مشترک استفاده می‌کنند و افراد معتاد هم اقدام به خون‌بازی می‌کنند. یعنی مقداری از خون را می‌کشند و دوباره مواد را تزریق می‌کنند.
محرز با تاکید بر اینکه انتقال اچ‌آی‌وی از طریق سرنگ آزمایش قند خون نمی‌تواند اتفاق بیفتد و تاکنون در هیچ‌کجای دنیا چنین موردی گزارش نشده است، اظهار کرد: راه سوم انتقال از طریق مادر آلوده به اچ‌آی‌وی به جنین است؛ در صورتیکه بیماری مادر کشف نشود و برایش کنترل‌های لازم انجام نشود، جنین هم آلوده می‌شود، اما اگر مادر تحت درمان قرار گیرد، می‌توان از ابتلای نوزاد پیشگیری کرد.
رییس مرکز تحقیقات ایدز با بیان اینکه برای انتقال ویروس اچ‌آی‌وی جز این سه راه، هیچ راه دیگری وجود ندارد، گفت: در منطقه لردگان مردم ترسیده‌اند و ماسک زده‌اند، اما همه این موارد به دلیل ناآگاهی است.
وی تاکید کرد: در حوزه اچ‌آی‌وی همان درمانی را که همه دنیا انجام می‌دهند، در کشور پیش می‌بریم. اگر بیماران به موقع تشخیص داده شوند و تحت درمان قرار گیرند، زندگی نرمالی خواهند داشت. بسیاری از افرادی که شناسایی شده‌اند، علائمی از پیشرفت اچ‌آی‌وی را ندارند و در صورت درمان، نه‌تنها از پیشرفت اچ‌آی‌وی جلوگیری می‌شود، بلکه درمان نیز خواهند شد و بیمار می‌تواند زندگی نرمالی داشته باشد. درمان اچ‌آی‌وی خودش نوعی پیشگیری است و اگر سطح ویروس در خون صفر شود، دیگر حتی بیماری از طریق تماس جنسی هم منتقل نخواهد شد.
مردم نگران نباشند
محرز تاکید کرد: مردم نگران نباشند. انتقال ویروس اچ‌آی‌وی در منطقه لردگان به دلیل استفاده از سرنگ قند خون نبوده است. در هر حال آنها تحت درمان قرار می‌گیرند و زندگی نرمالی خواهند داشت. در عین حال تاکید می‌کنم که بیماری اچ‌آی‌وی به هیچ وجه از طریق تماس‌های عادی مانند دست دادن، بوسیدن و حتی گزش پشه منتقل نمی‌شود.
همچنین دکتر مسعود مردانی - عضو کمیته کشوری ایدز با اشاره به راه‌های انتقال عفونت HIV در دنیا و ایران، گفت: شایع‌ترین راه انتقال اچ‌آی‌وی ایدز در کل دنیا انتقال ویروس به دنبال روابط جنسی کنترل نشده و محافظت نشده است. دومین راه انتقال نیز استفاده از سرنگ مشترک در میان معتادان مواد مخدر تزریقی است.
وی افزود: در عین حال یک مادر اچ‌آی‌وی مثبت در صورت عدم انجام اقدامات کنترلی ممکن است ویروس را در حین حاملگی، در زمان زایمان و بعد از زایمان از طریق شیر دادن به نوزادش منتقل کند. در نهایت هم زمانی خون و فرآورده‌های خونی یکی از راه‌های انتقال عفونت اچ‌آی‌وی محسوب می‌شدند.
رابطه جنسی محافظت‌نشده؛ شایع‌ترین راه انتقال اچ‌آی‌وی
مردانی ادامه داد: طی پنج سال اخیر با تغییر الگوی اپیدمیولوژی بیماری‌ها در کشور ما، انتقال اچ‌آی‌وی از طریق سرنگ تزریقی مشترک در میان معتادان جایش را به روابط جنسی نامشروع داده و متاسفانه از پنج سال پیش به بعد عمده موارد جدید اچ‌آی‌وی در کشور به دنبال تماس جنسی اتفاق افتاده است. بنابراین باید برنامه‌های کشور را به سمتی متمرکز کنیم تا بتوانیم موارد انتقال ایدز به دنبال مقاربت جنسی محافظت نشده را کاهش دهیم. باید حتما به جوانان‌مان اعلام کنیم که از وسایل پیشگیری استفاده کنند و به مردانی که ازدواج کردند اعلام کنیم که به حریم خانواده احترام گذاشته و خارج از چهارچوب خانواده رابطه جنسی نداشته باشند.
درمان ایدز رایگان است
عضو کمیته کشوری ایدز با بیان اینکه خوشبختانه در حوزه درمان اچ‌آی‌وی، داروهای ضد اچ‌آی‌وی به صورت رایگان در کلیه مراکز بهداشتی و درمانی کشور وجود دارد، گفت: این داروها در مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری برای افرادی که باید تحت درمان قرار گیرند به رایگان داده می‌شود. همچنین مراحل مختلف تشخیص و درمان بیماران اچ‌آی‌وی مثبت در کشور زیر نظر وزارت بهداشت و در مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری به رایگان انجام می‌شود.
مردانی با بیان اینکه خوشبختانه داروهای جدیدی هم به مجموعه دارویی اچ‌آی‌وی اضافه شده که وضعیت درمان این بیماری را بهبود بخشیده است، اظهار کرد: در تمام دنیا درمانی که ظرف چند ماه به بیمار مبتلا به اچ‌آی‌وی داده شود و بعد بگوییم بیماری ریشه‌کن شده، نداریم، اما خوشبختانه داروهای بسیار خوبی در دسترس است که می‌توانند سطح ویروسی را بین شش ماه تا یکسال بعد از درمان به صفر برسانند. وقتی سطح ویروس در فرد مبتلا به صفر برسد، آن فرد می‌تواند ازدواج کند، بچه‌دار شود و حتی رابطه جنسی بدون وسایل پیشگیری داشته باشد و یک زندگی عادی داشته باشند. بنابراین باید بیماران درمان را ادامه دهند تا ببینیم در سال‌های آینده چه پیشرفت‌هایی در حوزه درمان ایدز اتفاق می‌افتد.
تولید واکسن اچ‌آی‌وی به کجا رسید؟
وی درباره برخی اظهارنظرها مبنی بر تولید واکسن اچ‌آی‌وی در دنیا، گفت: کشورهایی چون ایالات متحده و کشورهای اروپای غربی دارند روی این موضوع کار می‌کند و برخی مراحل تجربی آن حتی بر روی انسان‌ها هم انجام شده است. اما هنوز واکسن قابل دسترسی که در بازار باشد و ما به عنوان واکسن پیشگیری از اچ‌آی‌وی بخواهیم آن را مطرح کنیم، وجود ندارد.
چند بیمار مبتلا به اچ‌آی‌وی در کشور داریم؟
عضو کمیته کشوری ایدز با بیان اینکه برآورد می‌شود که حدود ۸۰ هزار بیمار اچ‌آی‌وی در کشور وجود داشته باشد، گفت: تاکنون حدود ۳۸ هزار مورد مبتلا به اچ‌آی‌وی شناسایی شده‌اند و افراد تحت درمان نیز نتایج خوبی گرفته‌اند. البته ما باید بیشتر بر روی آموزش راه‌های پیشگیری از اچ‌آی‌وی تمرکز کنیم؛ چراکه هنوز در بالا بردن آگاهی‌های مردم در این حوزه عقب هستیم.
عضو کمیته کشوری ایدز همچنین گفت: توصیه‌ام این است که حتما آموزش پیشگیری از اچ‌آی‌وی و راه‌های انتقال این ویروس در سطح جامعه بیشتر مطرح شود. همچنین پرسنل پزشکی، معلمان، روحانیون، خانواده‌ها و.... باید در اطلاع‌رسانی و آگاهی رسانی در این حوزه نقش فعالی را ایفا کنند تا بتوانیم جوانان‌مان را در این حوزه تجهیز کنیم.