به نقل از همشهری، فاضلاب حاصل از یک میلیارد مترمکعب مصرف سالانه آب در تهران از زمین‌های کشاورزی جنوب پایتخت سردرمی‌آورد و گاه به مصرف آبیاری مزارع سبزی و صیفی می‌رسد. این موضوع معضلی است که از مدت‌ها پیش سلامت شهروندان ساکن پایتخت را تهدید می‌کند؛ با وجود این و به‌رغم هشدارهای کارشناسان این روند همچنان ادامه دارد.
سرپرست دفتر آب و خاک سازمان محیط‌زیست در این‌باره به ایرنا گفت:هر چند اقدام‌های خوبی برای مقابله با آبیاری مزارع با فاضلاب صورت گرفته اما نمی‌توان منکر شد که این وضعیت و مخاطرات محیط‌زیستی و بهداشتی آن هنوز ادامه دارد.
علی مریدی با اشاره به جمعیت 8میلیونی تهران که در طول روز گاه به 10 تا 12میلیون نفر هم می‌رسد، تأکید کرد: آب مصرفی سالانه تهران یک میلیارد مترمکعب است که 80 تا 90درصد آن به فاضلاب تبدیل می‌شود و به طبیعت بازمی‌گردد.
دفع غیراصولی فاضلاب
او افزود: اگر این روند اصولی مدیریت نشود 2 اتفاق رخ می‌دهد. نخست اینکه بخش زیادی از فاضلاب از طریق چاه‌های جذبی و خانگی به مرور جذب آب‌های زیرزمینی می‌شود؛ در حقیقت دلیل اینکه گاهی گزارش می‌شود برای مثال غلظت نیترات در آب یک دشت افزایش یافته، همین دفع غیراصولی فاضلاب است. دیگر اینکه بخشی از فاضلاب هم در آب‌های سطحی تخلیه می‌شود؛ به‌ویژه در نقاط شمالی تهران که معمولا بستر زمین سنگی است و امکان ایجاد چاه‌های جذبی هم وجود ندارد، در نتیجه فاضلاب به آب‌های سطحی راه می‌یابد و حجم زیادی از فاضلاب وارد رودخانه‌ها می‌شود. به همین دلیل است که آب روددره‌های تهران مانند دربند و درکه که در سرچشمه به نسبت زلال است، در میانه شهر بوی تعفن می‌دهد و در جنوب تهران به فاضلاب تبدیل می‌شود.
او گفت: کشاورزان آبی را که از طریق نهرهای مختلف ازجمله فیروزآباد وارد دشت‌های جنوبی تهران می‌شود، به‌صورت غیراصولی بهره‌برداری می‌کنند. البته در سال‌های اخیر به‌دلیل اینکه شبکه فاضلاب تهران توسعه خوبی یافته و مراقبت‌هایی هم صورت گرفته است، بهره‌برداری زراعی از فاضلاب کم شده اما نمی‌توان تداوم استفاده از آن را منکر شد.
به گفته مریدی، مسئولیت اصلی مدیریت حوزه فاضلاب برعهده وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب است، براین اساس آنها موظف هستند شبکه‌های فاضلاب را در تمام شهرهای ایران به‌ویژه شهرهای بزرگ جمع‌آوری و در تصفیه‌خانه‌ها تصفیه کنند تا زمانی که به حد استاندارد رسید، مورد استفاده مجدد قرار گیرد.
او تأکید کرد: توصیه سازمان محیط‌زیست این است که فاضلاب تصفیه‌شده در صنعت و تغذیه مصنوعی منابع مورد استفاده قرار گیرد، چون معمولا فاضلاب تصفیه‌شده برای کشاورزی به‌ویژه کشت صیفی‌جات مناسب نیست.
سرپرست دفتر آب و خاک محیط‌زیست افزود: سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این ارتباط نقش نظارتی دارند و تذکرها و پیگیری‌ها برعهده آنهاست؛ در واقع پیگیری بخش مربوط به آلودگی‌ها وظیفه سازمان محیط‌زیست و مسائل بهداشتی و سلامتی برعهده وزارت بهداشت است.
پیگیری تکمیل شبکه فاضلاب
مریدی گفت: شبکه فاضلاب تهران از لحاظ اجرایی شبکه بزرگی است و با هیچ‌کدام از شهرها قابل مقایسه نیست. فاضلاب تهران به‌دلیل حجم بالا، در ورودی و خروجی‌اش، به‌ویژه در مناطق واقع در انتهای شهر، به تونل تبدیل می‌شود و دیگر به وسیله لوله قابل انتقال نیست. او افزود: واقعیت این است که موضوع از تذکر و پیگیری فراتر رفته است و برای مدیریت فاضلاب تهران و اجرای شبکه‌های آن باید بودجه ویژه اختصاص یابد و پیگیری صورت گیرد.
او تأکید کرد: به‌دلیل اهمیت موضوع، لازم است با پیگیری و تمهیدات ویژه هر چه زودتر شبکه فاضلاب تهران به پایان برسد؛ البته بیشتر بخش‌های مرکزی تهران به شبکه فاضلاب وصل شده ولی مناطق شرقی و غربی تهران هنوز در حال اجراست.
شهروندان به مسائل محیط‌زیستی حساس باشند
مریدی با تأکید بر اینکه بخش عمده معضل فاضلاب با تکمیل شبکه فاضلاب برطرف می‌شود، تأکید کرد: نباید نقش تولیدکننده و مصرف‌کننده را در این میان نادیده گرفت. البته بودجه دولت برای تکمیل شبکه فاضلاب محدود است و از سوی دیگر تعداد مأموران و بازرسان به حدی نیست که هر روز بتوانند به مزارع سر بزنند و منطقه را کنترل کنند. در چنین شرایطی ضروری است کشاورزان از آبیاری مزارع خود با فاضلاب اجتناب کنند. زیرا فاضلابی که کشاورز محصول خود را با آن آبیاری می‌کند، آلوده است و در درجه اول به‌علت تماس مستقیم با آن سلامتی خودش به خطر می‌افتد و در درجه دوم به‌علت تولید محصول ناسالم همشهریان خود را در معرض ابتلا به انواع بیماری‌ها قرار می‌دهد.
سرپرست دفتر آب و خاک سازمان محیط‌زیست گفت: در کنار اقداماتی که دولت باید انجام بدهد، کشاورز هم به‌عنوان تولیدکننده و مردم به‌عنوان مصرف‌کننده باید دقت نظر کافی داشته باشند.
مخاطرات بهره‌برداری زراعی از فاضلاب
کارشناسان معتقدند خطرات بهداشتی قابل‌توجهی در استفاده از فاضلاب تصفیه‌نشده برای آبیاری مزارع سبزی و باغات میوه وجود دارد. فاضلاب‌های شهری می‌توانند شامل مخلوطی از آلودگیهای بیولوژیک و شیمیایی و مقادیر زیادی فلزات سنگین و سمی باشند. فلزات سنگین با توجه به ثبات شیمیایی، تجزیه‌‌پذیری ضعیف و داشتن قدرت تجمع زیستی در بدن موجودات زنده به سرعت به آلاینده‌های سمی تبدیل می‌‌شوند که به مرور به بروز انواع بیماری‌ها و سرطان‌ها منجر می‌شود. به‌گفته مریدی، با شست‌وشوی اصولی تا حدودی می‌توان آلودگیهای میکروبی محصول را از بین برد اما آلودگی فلزات سنگین از بین نمی‌رود، چون اگر بیش از حد مجاز باشد وارد بافت گیاه می‌شود.