به نقل از خبرآنلاین، «این یک شعار یا یک توطئه نیست، همه داریم می‌بینیم که دیگر در ایران آب نیست...» این بخشی از سخنان چند روز کاوه مدنی، معاون سازمان حفاظت از محیط‌زیست در رابطه با وضعیت منابع آبی کشور است.
چندین سال است که ایران درگیر یک بحران آب، خشکسالی و یا به گفته رئیس سازمان‌حفاظت محیط‌زیست یک ورشکستگی آبی است، کاهش بارش باران، سوء مدیریت، مصرف بیش از حد منابع آبی در بخش‌های مختلف، افزایش دمای کره زمین و ... در سال‌های گذشته میزان منابع آب تجدیدپذیر کشور را از 130 میلیارد متر مکعب به 88 میلیارد متر مکعب رسانده‌اند.
بر اساس مطالعات موسسه منابع جهانی آب در سال ۲۰۱۵ با در نظر گرفتن سناریوهای اقلیمی و اقتصادی-اجتماعی مختلف ایران در سال ۲۰۴۰ میلادی در میان کشورهای درگیر بحران آب، به رتبه ۱۰ می رسد.
از زمان انجام این تحقیق وضعیت بدتر هم شده است، به گفته شاهرخ فاتح، رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی، ایران امسال خشکترین پاییز ۶۷ سال اخیر را تجربه کرد، ۹۶ درصد مساحت ایران هم درگیر یک خشکسالی بلند مدت بودند و هنوز هیچ بررسی دقیقی انجام نشده که مشخص کند دلیل این خشکسالی مشخص چیست؟ برخی آن را با گرمایش جهانی مرتبط می‌دانند و برخی هم دلیل آن را فقط یک اتفاق طبیعی می‌دانند.
استفاده از فاضلاب؛ یکی از راه‌های نجات برای فرار از بحران آب؟
اما خشکسالی شرایط را به تنهایی وخیم نکرده است؛ سوء مدیریت در کنار مصرف بیش از حد آب را می‌توان یکی از عوامل اصلی ورشکستگی آبی ایران دانست، مصرف آب در ایران بسیار بیشتر از حد متوسط است، محمدعلی نجفی شهردار تهران در این رابطه گفته است: آنچه که بر اساس نرم های طبیعی و علمی می توانیم از منابع آبی زیر زمینی استحصال کنیم ۲۵۰ میلیون متر مکعب است، در حالی که هم اکنون حدود ۷۵۰ میلیون متر مکعب از منابع زیرزمینی برای مصرف تهران استفاده می کنیم.
این استفاده بیش از حد منابع زیرزمینی آب در تهران دلایل مختلفی دارد؛ از هدر رفت ۳۰ درصدی در شبکه انتقال آب تهران، تا استفاده زیاد آب برای فضای سبز، خانه و ...
برای کاهش مصرف بیش از حد آب در شهرهای مختلف در دنیا تاکنون اقدامات مختلفی انجام شده است، از آموزش نحوه کاهش مصرف آب به شهروندان، تا جریمه کردن افرادی که خوردوهای خود را می‌شورند و ...
اما چند سالی است که در کشورهای مختلف اقدام جدیدی برای کاهش مصرف آب در حال انجام است؛ بازیافت یا استفاده دوباره از آب فاضلاب برای مصرف خانگی، کشاورزی و یا حتی آب شرب. مدتی است که استفاده مجدد از فاضلاب‌ها در برنامه‌های دولت هم قرار گرفته، براساس ماده یک قانون توزیع آب و سند چشم‌انداز ۲۰ ساله در بخش آب استفاده مجدد از فاضلاب به عنوان منبع جدید آب از برنامه‌های وزارت نیرو در برنامه ششم توسعه است.
البته به گفته معاون برنامه ریزی و توسعه آب و فاضلاب کشور ظرفیت پساب قابل استفاده ایران ۴.۵ میلیارد مترمکعب است که درحال حاضر فقط از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب آن استفاده می شود.
آب خاکستری و آب سیاه را تمیز کنید
به طور کلی فاضلاب برای بازیافت به دو گروه تقسیم می‌شود و نحوه بازیافت هر کدام متفاوت است؛ آب سیاه و آب خاکستری.
به آبی که از توالت و ظرف‌شویی وارد شبکه فاضلاب شود، آب سیاه می‌گویند برای بازیافت این نوع آب باید از مواد شیمیایی استفاده می‌شود و گفته می‌شود که بهتر است از آن برای مصرف‌های خارج از خانه استفاده شود.
آب خاکستری هم آبی است که از قسمت‌های دیگر خانه مثل حمام یا دست‌شویی وارد شبکه فاضلاب می‌شود، از این آب می‌توان برای آبیاری فضای سبز، سیفون و شستن لباس استفاده کرد.
در واقع یک سیستم داخلی بازیافت در هر خانه‌ای می‌تواند به استفاده دوباره از آب‌های آلوده کمک کند:
استفاده از چنین سیستمی در هر خانه اگرچه یک هزینه ابتدایی دارد اما میزان مصرف آب در هر خانه را ده‌ها لیتر کاهش می‌دهد و از سویی جلوی کاهش بیشتر منابع آبی را هم می‌گیرد.
به طور میانگین در هر خانه‌ای روزانه توسط هر نفر ۱۱۹لیتر آب وارد فاضلاب می‌شود که نحوه استفاده آن در هر بخش خانه به این شکل است:
میزان مصرف منبع ایجاد کننده فاضلاب
۲۰ لیتر حمام
۶۳ لیتر توالت
۶ لیتر دست‌شویی
۱۳ لیتر ماشین لباسشویی
۱۲ لیتر شیر آشپزخانه
۵ لیتر ماشین ظرف شویی
اما این روش‌ها نه تنها برای استفاده از آب داخل خانه مفید است بلکه از آن برای آبیاری فضای سبز، جایی که در آن آب زیادی تلف می‌شود هم می‌توان استفاده کرد. سالانه میزان زیادی از منابع آب شهری صرف آبیاری فضای سبز می‌شود و این باعث انتقادات فراوانی از کاشت چمن و درخت در شهر هم می‌شود. سیستم استفاده از آب سیاه برای آبیاری فضای سبز هم استفاده می‌شود:
اما در کنار استفاده از آب فاضلاب برای مصارف خانگی و آبیاری فضای سبز در برخی از مناطق خشک دنیا از این آب به عنوان آب نوشیدنی هم استفاده می‌کنند.
ایالت کالیفرنیا در آمریکا یکی از این مناطق است، این ایالت چند سالی هست که درگیر خشکسالی شده و مسئولان با برنامه‌ریزی‌ها توانسته‌اند این خشکسالی را مدیریت کنند. حالا شرکتی به نام بخش نارنجی منطقه آبی در حال انجام معجزه‌ای در کالیفرنیا است.
این شرکت با تصفیه آب فاضلاب روزانه از ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلیون لیتر آب فاضلاب برای نوشیدن استفاده می‌کند! این میزان برای تامین آب ۸۵۰ هزار نفر کافی است. این شرکت که کار خود را از سال ۱۹۷۰ میلادی شروع کرده در ۳ مرحله آب جاری در فاضلاب را تصفیه و قابل نوشیدن می‌کند. در مرحله اول فلزات سنگین و باکتری‌ها از آن جدا می‌شوند بعد مواد ویروسی از آن جدا می‌شوند و در پایان هم توسط اشعه «یو وی» آب ضدعفونی می‌شود.
در رابطه با کیفیت این نوع آب بندیتو براگل مدیر شورای جهانی آب می‌گوید: کیفیت این آب خیلی خوب است، به خوبی یا حتی بهتر از آب‌های بطری.
چنین اقداماتی در کشورهای دیگر هم انجام می‌شود، برای مثال استرالیا قصد دارد تا ده سال دیگر ۲۰ درصد آب شرب خود را به این روش تامین کند.
احساس تهوع؛ واقعی یا روانی؟
با این وجود که آب‌های تصفیه شده تحت آزمایش‌های زیادی قرار می‌گیرند اما مردم نه تنها در ایران بلکه در همه‌ی کشورها نسبت به نوشیدن این نوع آب احساس تهوع می‌کنند. این مشکل در کالیفرنیا هم وجود دارد و این آب تصفیه شده فقط در کشاورزی مصرف می‌شوند و بیشتر شهروندان آن را نمی‌نوشند.
کاروال نمروف روان شناس آمریکایی در این رابطه می‌گوید: علت این موضوع چیزی به نام قانون مسمومیت است، مردم بر این باورند که زمانی در تماس با جسمی منزجر کننده قرار بگیرد همیشه به این شکل در ذهن مردم تهوع‌آور می‌ماند.
البته روانشناسان معتقدند این موضوع قابل حل است، نمروف در این رابطه گفت: یکی از بهترین راه حل‌ها رسیدن به نشانه‌های ادراکی است. اگر کسی بتواند این آب را ببیند آن را مزه کند و با آب شیرین مقایسه کند شاید بر این مفهوم غلبه کند.