استخوان بافتی زنده در بدن بوده که دائما جذب و جایگزین می شود. پوکی استخوان زمانی رخ می دهد که تولید استخوان های جدید با مرگ استخوان های قدیمی برابر نمی باشد.
پوکی استخوان در زنان و مردان و همه نژادهای مختلف انسان ها را رخ میدهد با این حال افراد سفید پوست و زنان آسیایی (بخصوص زنان بعد از سن یائسگی) در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری می باشند.
دلایل ابتلا به پوکی استخوان و افراد در خطر پوکی استخوان
پوکی استخوان زمانی رخ می دهد که تولید استخوان های جدید با مرگ استخوان های قدیمی برابر نمی باشد، در این حالت تراکم استخوان شما کاهش یافته و شما دچار پوکی استخوان می شوید.
عواملی که در ابتلا به این بیماری نقش ایفا می کنند، شامل پنج دسته خطرات و عوامل تغییر ناپذیر، سطح هورمونی، عوامل تغذیه ای، مصرف داروهای استروئیدی و سایر دارو ها و سبک زندگی می شوند.
پوکی استخوان بیماری شایعی است که باعث ضعیف شدن استخوان ها شده
خطرات و عوامل تغییر ناپذیر و پوکی استخوان
· جنسیت: زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به این بیماری هستند.
· سن: افراد مسن بیشتر از دیگران در خطر این بیماری می باشند.
· نژاد: افراد سفیدپوست و همچنین آسیایی ها در خطر بیشتری قرار دارند.
· سابقه خانوادگی: ابتلا پدر و مادر و خواهر و بردار به پوکی استخوان خطر ابتلای شما را نیز افازیش می دهد.
· جثه: افرادی که جثه کوچکی دارند در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری قرار دارند، چراکه ممکن است ساخت استخوان در این افراد کم تر باشد.
انواع پوکی استخوان شامل موارد زیر است:
♠ پوکی استخوان نوع 1 ( پوکی استخوان بعد از یائسگی):
این نوع پوکی استخوان عموما در بین زنان و پس از یائسگی در زمانی که میزان استروژن بدن به شدت کاهش پیدا می کند، بوجود می آید. در این وضعیت استخوان مواد خود را از دست می دهد.
♠ پوکی استخوان نوع 2 ( پوکی استخوان سالخوردگی):
عموما پس از 70 سالگی بوجود می آید و در زنان دو برابر مردان اتفاق می افتد. پوکی استخوان نوع 2 شامل نازک شدن استخوان ترابکولار ( استخوان اسفنجی شکل داخل استخوان سخت کوریتکال) و استخوان سخت کورتیکال سفت می شود. عموما این فرآیند منجر به شکستگی استخوان های مهره و کفل می شود.
علایم پوکی استخوان
پوکی استخوان معمولا در مراحل اولیه علامت خاصی ندارد و علایم آن کم کم یعد از اینکه بیماری پیشرفت کرد خود را نشان می دهند، بعضی از علایم شایع شامل:
ο درد مفاصل
ο مشکل در ایستادن
ο مشکل در راست نشستن
ο کوتاه شدن قد در گذر زمان
ο آسان شکستگن استخوان با ضربات کم شدت
هرچند پوکی استخوان بخودی خود دردناک نبوده، اما شکستن استخوان در اثر پوکی استخوان دردناک می باشد، معمول ترین شکستگی استخوان در این بیماری شکستن استخوان های ستون فقرات می باشد.
پوکی استخوان در زنان
زنان نسبت به مردان بیشتر به پوکی استخوان دچار می شوند، زیرا تغییرات هورمونی که در یائسگی بوجود می آید مستقیما بر تراکم استخوان تاثیرگذار است. هورمون زنانه استروژن برای استخوان های سالم بسیار ضروری است.
پس از یائسگی (وقتی دوره قاعدگی متوقف می شود)، سطح استروژن کاهش پیدا میکند. این مساله منجر به کاهش سریع تراکم استخوان می شود. زنان در صورت داشتن موارد زیر بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند:
- یائسگی زودتر از موعد ( قبل از 45 سالگی)
- عمل برداشتن رحم قبل از 45 سالگی، مخصوصا وقتی تخمدان ها نیز برداشته شوند.
- نداشتن قاعدگی برای بیش از شش ماه در نتیجه ورزش بیش از حد یا غذا خوردن بیش از حد
پوکی استخوان در مردان
در اغلب موارد، علت پوکی استخوان در مردان ناشناخته است. با این حال، بین هورمون مردانه تستسترون (تستوسترون) که به سالم نگه داشته شدن استخوان ها کمک می کند و پوکی استخوان رابطه وجود دارد.
مردان در دوران پیری نیز تستسترون تولید می کنند، اما احتمال پوکی استخوان در مردانی که سطح تستسترون کمی دارند بیشتر است. در بیش از نیمی از مردان، علت دقیق سطوح تستسترون کم مشخص نیست، اما علت های مشخص آن شامل موارد زیر می شود:
* مصرف بعضی از داروها
* مصرف زیاد مواد الکلی
* کم کاری غدد جنسی (بیماری که باعث می شود سطح تستسترون بدن به شکل غیرعادی کاهش پیدا کند)
بیماری های هورمونی که باعث پوکی استخوان می شوند از قرار زیر هستند:
¤ پرکاری غده تیروئید
¤ اختلالات غدد فوق کلیوی مثل سندروم کوشینگ
¤ کاهش میزان هورمون های جنسی ( استروژن و تستسترون)
¤ اختلالات غده هیپوفیز
¤ پرکاری غدد پاراتیروئید
عوارض پوکی استخوان
شکستگی استخوان، مخصوصا در ستون فقرات یا لگن، جدی ترین عوارض بیماری پوکی استخوان هستند.
شکستگی لگن ناشی اغلب ناشی از زمین خوردگی است و عوارض جانبی پس از عمل این نوع شکستگی می تواند منجر به ناتوانی جسمی و حتی مرگ فرد شود.
در بعضی از موارد، شکستگی ستون فقرات حتی در صورتی که زمین نخورده باشید، اتفاق می افتد و استخوان های ستون فقرات (مهره ها) می توانند تا حدی ضعیف شوند که مچاله می شوند و منجر به کمردرد، کاهش قد و قوز می شوند.
آيا مي توان پوكي استخوان را تشخيص داد؟
- معاينه جسماني:
معاينه و سابقه ي پزشكي كمك ميكند تا مشخص شود آيا در معرض پوكي استخوان هستيد يا نه؟ پزشكتان مي تواند به شما كمك كند تا برنامهي پيشگيري براي خود تعيين كنيد.
- پرتوهاي X و عكسهاي راديولوژي:
معمولاً براي تشخيص پوكي استخوان از راديولوژي استفاده نمي شود، ولي گاهي اوقات، وقتي به دلايل ديگري عكس راديولوژي گرفته مي شود، پوكي استخوان را كه نسبتاً زياد باشد هم در فرد مشخص مي كنند.
- آزمايشهاي سنجش تراكم استخوان
انجام اين آزمايشها فعلاً براي تشخيص و پيگيري درمان پوكي استخوان، دقيقترين روش است. اطلاعات لازم را از پزشكتان بپرسيد.
اين آزمايش؛ معمولاً، 3 تا 5 سال يك بار تكرار مي شوند تا روند پوكي استخوان و احتمالاً درمان آن مشخص شود. همراه اين آزمايش براي بار اول، معمولاً يك سري آزمايشهاي عمومي هم از فرد گرفته مي شود تا از سلامتش اطمينان يابند.
به هر حال به ياد داشته داشته باشيد كه تشخيص پوكي استخوان خيلي ساده نيست و در بيشتر موارد وقتي تشخيص داده ميشود كه فرد دچار شكستگي شده است. بنابراين بهترين راه، پيشگيري از بيماري پوكي استخوان است.
درمان پوکی استخوان
اکثر درمان هایی که برای پوکی استخوان انجام می شوند در جلوگیری از کاهش تراکم استخوان و پیشگیری از شکستگی استخوان مفید می باشند. بعضی از انواع پوکی استخوان با رژیم غذایی و تغییرات سبک زندگی قابل مدیریت می باشند.
سایر روش های درمانی استفاده از دارو بوده که باید توسط پزشک تجویز شود. این درمان ها می توانند شامل:
◊ ورزش هایی که باعث تقویت ماهیچه ها می شوند.
◊ ترک سیگار
◊ داروهای درمان پوکی استخوان همچون و همچنین بعضی از انواع هورمون ها
◊ تزریق داروهایی برای خانم ها که خطر شکستگی را کاهش می دهند.
◊ اجتناب از مصرف الکل
◊ مکمل های حاوی کلسیم و ویتامین
ترک مصرف سیگار یکی از راههای پیشگیری از پوکی استخوان است
پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان
سه عامل برای حفظ سلامت استخوان ها بسیار مهم می باشند، این عوامل شامل دریافت میزان مناسب کلسیم، دریافت میزان مناسب ویتامین D و ورزش منظم هستند. روش های پیشگیری از پوکی استخوان و رعایت این سه عامل مهم شامل:
• دریافت کلسیم کافی، از دریافت میزان کافی کلسیم اطمینان حاصل نمایید. بعضی از تحقیقات این میزان کافی را 1000 میلی گرم در روز برای افراد زیر 50 سال و 1200 میلی گرم در روز برای افراد بالای 50 سال می باشد. این کلسیم را می شود هم از طریق مکمل و هم از طریق بعضی از خوراکی ها تامین نمود.
• ویتامین D، از دریافت ویتامین D کافی اطمینان حاصل نمایید. بعضی از تحقیقات میزان کافی ویتامین D را 400-800 IU در روز برای افراد زیر 50 سال و 800-1000 IU برای افراد بالای 50 سال می باشد.
• ورزش، یکی دیگر از راههای حفظ سلامت استخوان ها و پیشگیری از پوکی استخوان ورزش می باشد. ورزش هایی همچون پیاده روی، بالا رفتن از پله، آهسته دویدن، ورزش های راکتی و شنا مفید می باشند.
• مصرف سویا، چراکه سویا حاوی استروژن گیاهی که برای حفظ سلامت استخوان ها مفید است، می باشد.
º ترک مصرف الکل
º کاهش مصرف کافئین
º ترک مصرف سیگار
منابع:drfarkhani.ir