روزنامه شرق، هفته گذشته با واقعه زمین‌لرزه در استان‌های غربی کشور مواجه شدیم که موجی از نگرانی و ناراحتی را برای همه ما به دنبال داشت. در پی این زمین‌لرزه خسارت‌های انسانی و غیرانسانی فراوانی وارد شد.
از نظر علمی زلزله لرزش ناگهانی پوسته جامد زمین است که هرازچندگاهی در نواحی‌اي که روی بند زلزله‌خیز قرار دارند، رخ می‌دهد. این پدیده طبیعی دارای خصوصیات و وی‍ژگی‌های منحصربه‌فردی است که آگاهی از پدیده‌های همراه زلزله، شناخت گسل‌ها و انواع آن در تعیین الگوی لرزه زمین ساخت و رژیم لرزه‌خیزی مناطق مختلف دارای اهمیت است.
لرزش ناگهانی پوسته‌های جامد زمین، زلزله یا زمین‌لرزه نامیده می‌شود. دلیل اصلی وقوع زلزله را می‌توان افزایش فشار بیش از حد داخل سنگ‌ها و طبقات درونی زمین بیان کرد. همه این اتفاقات طبیعی که رخ مي‌دهد، به همراه خود خسارت به بار می‌‌آورد که از همه ناراحت‌کننده‌تر، جان‌باختن مردمی است که در این مناطق سکونت داشتند که با هیچ بودجه و منابع پولی قابل جبران نخواهد بود.
برای همین است که در ادبیات علمی، پیشگیری بر درمان ارجحیت دارد. پیشگیــری از بحران، شامل اقداماتی است که هدف آن جلوگیــری از وقوع یک حادثه یا ممانعت از وقوع اثرات زیان‌بار آن بر جامعه است. اثرات زیان‌باری که ممکن است خود به‌طور مستقیم و غیرمستقیم زیان‌های دیگری به همراه داشته باشد.
یکی از این موارد موضوع محیط زیست است. زلزله می‌تواند باعث تخریب زیرساخت‌ها و محیط زیست طبیعی شود که این زیان‌ها ممکن است به‌عنوان آسیب‌های ثانویه برابر یا فراتر از خود رویداد زلزله در هر منطقه باشد. آثار زیست‌محیطی که نیازمند ارزیابی بعد از زلزله است.
این ارزیابی می‌تواند در چند عنصر کلیدی زیست‌محیطی مانند فاضلاب، آب آشامیدنی، خاک، مواد زائد ساختمان‌های تخریب‌شده و مسائل اکوسیستم باشد.
این ارزیابی کمک می‌کند راه‌حل‌های بالقوه برای حل مسائل اصلی زیست‌محیطی شامل جابه‌جایی جمعیت و اسکان در خانه‌های موقت، ایمنی و بهبود عملکرد حفاظت از محیط زیست، استراتژی‌های توسعه صنعتی و بهبود تولید به کار گرفته شود.
در این میان دخالت‌های انسان ممکن است آثار منفی زیست‌محیطی به همراه داشته باشد که لازم است در فرایند امداد و نجات و بازسازی به آن توجه شود؛ همانند آتش‌سوزی، شکستن سدها و جاری‌شدن سیل؛ آلودگی هوا که باعث افزایش خسارت مالی، افزایش تعداد کشته‌ها، ازبین‌رفتن جنگل‌ها و تأثیر بر تنوع زیستی می‌شود؛ آواربرداری و دپوی مصالح در رودخانه‌ها موجب آلودگی آب و خاک و تأثیر بر تنوع زیستی می‌شود؛ ازبین‌رفتن زمین‌های کشاورزی و کاهش فعالیت؛ تهدید بهداشت محیطی که با پخش زباله‌ها، دردسترس‌نبودن آب بهداشتی و غذا به وجود می‌آید؛ ازبین‌رفتن جنگل‌ها که مردم با ازدست‌دادن خانه‌هایشان شروع به قطع درختان و ازبین‌بردن جنگل‌ها به منظور ساخت خانه می‌کنند.
توجه به محیط زیست اهمیت ویژه‌ای دارد چراکه محیط زیست، محیط زندگی و محیطی است که معیشت و درآمد ساکنان آن را رقم می‌زند و بی‌توجهی به آن سبب مشکلات بیشتر در آینده نزدیک خواهد شد. ازاین‌رو به نظر می‌رسد آموزش محیط زیست در برنامه‌های مدیریت بحران ضروری است.
افراد و گروه‌های دولتی و اجتماعی باید بتوانند از طریق آموزش، مجموعه‌ای از ارزش‌ها و علايق به محیط زیست را کسب كنند و انگیزه‌های لازم را جهت مشارکت فعال در حفاظت و بهبود محیط زیست به دست آورند. دراین‌باره می‌توان آموزش برای پیشگیری از آسیب‌های زمین‌لرزه‌های فاجعه‌بار و تبعات زیست‌محیطی آن را متذکر شد.
با توجه به زلزله‌خیزبودن ایـران تمـامی افراد بايد نسبت به تبعـات آن آگاهی‌های لازم را برای مواجهه با این سانحه در قبل و بعد از آن داشته باشند. تلفات جانی و خسارت اقتصادی و تبعات زیست‌محیطی از نتایج این سوانح می‌تواند باشد.
اما مهم این نکته است که نحوه آموزش چگونه باید باشد تا تمام اقشار جامعه به راحتی به آن دسترسی داشته باشند و از آن بهره ببرند. بسیاری از روان‌شناسان تربیتی معتقدند شرایط یادگیری باید چنان سازماندهی شود که هر فراگیر براساس توانایی خود به فعالیت و یادگیری بپردازد. پرداختن به این موضوع در برنامه‌های مدیریت بحران حائز اهمیت است.