به نقل از خبرآنلاین، آنچه درحال‌حاضر بيش‌از پيش به چشم مي‌آيد اين است که پيامدهاي تغيير اقليم در ايران هم شديد بوده به شکلي که سرعت افزايش دما در این کشور نسبت به ديگر کشورها سريع‌تر است. براي پي‌بردن به پيامدهاي اين پديده در ايران و روش مواجهه با آن مصاحبه‌اي با عليرضا مساح، دانشيار دانشگاه تهران و مسئول بخش آسيب‌پذيري و انطباق تغيير اقليم در گزارش سوم ايران به سازمان ملل داشتيم:
در طول چند دهه گذشته دماي کره زمين افزايش پيدا کرده، اين وضعيت درحال‌حاضر براي ايران چگونه است؟
دماي کره زمين در 40 سال گذشته، يعني از سال 1354 تاکنون حدود یک درجه افزايش پيدا کرده است، از آن سال براي ايران اين افزايش دما حدود 1,5 درجه سلسيوس بوده، به عبارتي تاکنون افزايش دماي ايران نسبت به افزايش دماي کره زمين بيشتر بوده؛ همچنين بايد توجه کنيم که افزايش دماي کمينه بيش از دو برابر افزايش دماي بيشينه بوده است.
در رابطه با آينده شرايط به چه نحوي مي‌شود؟
براي اينکه پيش‌بيني کنيم دماي کره‌زمين در آينده به چه ميزان افزايش پيدا مي‌کند بايد دو مسئله را توضيح دهيم؛ يکي اينکه ما يک بحث پيش‌بيني هواشناسي داريم و يک بحث سناريو‌سازي تغيير اقليم. اگر بحث پيش‌بيني باشد احتمال اتفاق‌افتادن بالا خواهد بود و اين پيش‌بيني‌هاي هواشناسي حداکثر شرايط دما يا بارش را تا 10 روز آينده مشخص مي‌کنند. اما در بحث‌هاي مربوط به تغيير اقليم ما افق‌های بالاي 10 سال تا صد سال را مي‌بينيم و اين احتمال واقعي‌بودن پيش‌بيني‌ها را کاهش مي‌دهد که درواقع اسم اين کار را سناريو‌سازي مي‌گذاريم.
چه سناريوهايي در رابطه با تغيير اقليم در آينده براي ايران و کره زمين وجود دارد؟
براي مشخص‌شدن ميزان دما و پيامدهاي آن براي کره‌زمين در آينده بايد ببينيم وضعيت انتشار گازهاي گلخانه‌اي در آينده چه مقدار است تا بتوانيم بر‌اساس ميزان گازهاي گلخانه‌اي، متغيرهاي اقليمي از جمله دما يا بارش را سناريو‌سازي کنيم.
چهار سناريو براي ميزان انتشار گازهاي گلخانه‌اي در آينده وجود دارد که مي‌توان آنها را به سه دسته تقسيم کنيم؛ براي وضعيت ميزان گازهاي گلخانه‌اي در انتهاي قرن 21 يک سناريوی بدبينانه داريم، يک سناريوی خوشبينانه و يک سناريوی متوسط. الان ميزان گازهاي گلخانه موجود در جو کره زمين 410 قسمت در ميليون است. اين درحالي است که از 650 هزار سال پيش تا سال 1950 ميزان گاز دي‌اکسید‌کربن در جو معمولا بين250 تا 300 قسمت در ميليون در نوسان بوده و هي‌چوقت از 300 قسمت در ميليون بيشتر نمي‌شد.
ولي از سال 1950 به بعد ميزان گازهاي گلخانه‌اي موجود در جو شروع به افزايش کرد و الان بر‌اساس آمار ماه پيش ميزان دي‌اکسيدکربن موجود در جو 410 قسمت در ميليون است.
طبق سناريوهايي که گفتيد اين ميزان به چقدر مي‌رسد؟
از الان تا سال 2100، بر‌اساس سناريوی خوشبينانه ميزان گازهاي گلخانه‌اي به حدود 450 قسمت در ميليون، بر‌اساس سناريوی متوسط ميزان این گازها به حدود 600 و بر‌اساس سناريوی بدبینانه هم که بر‌اساس آن کشورها ميزان انتشار خود را اصلا کاهش نمي‌دهند، ميزان گاز دي‌اکسيدکربن در جو تا سال 2100 به هزار و 250 قسمت در ميليون مي‌رسد.
بر‌اساس سناريوی متوسط دماي ايران چقدر افزايش پيدا مي‌کند؟
تحقيقات آينده به سه دوره 20ساله تبديل شده است، 20 سال ابتدايي سال‌های 2016 تا 2035 ، 20 سال مياني سال‌هاي 2046 تا 2065 و 20 سال پاياني هم سال‌های 2081 تا 2100 است. بر‌اساس سناريوی متوسط در ميانگين دمای 20 سال ابتدايي دماي ايران حدود یک تا 1,5 درجه نسبت به ميانگين دماي سال 1985 تا سال 2006 افزايش پيدا مي‌کند؛ يعني اگر ما ميانگين دما را از سال 2016 تا 2045 بررسي کنيم، متوجه مي‌شويم که از ميانگين دما از سال‌هاي 1985 تا 2004، 1,5 درجه بيشتر است. براي 20 سال مياني قرن، اين ميزان سه تا چهار درجه است، براي 20 سال انتهايي قرن هم دماي کشور ما بين چهار تا پنج درجه سلسيوس افزايش پيدا مي‌کند که تبعات بسيار زيادي دارد. مثلا شما فرض کنيد دماي اهواز که 52 درجه است به 56 يا 57 درجه برسد که اثرات منفي بسيار نامطلوبي دارد.
اين افزايش دما تا الان چه تأثيري بر ميزان بارندگي کشورمان و جهان داشته است؟
اگر 40 سال اخير را در نظر بگيريم ميزان بارندگي در کل زمين آن‌چنان تغييري نکرده و روند افزايشي يا کاهشي معني‌داري نداشته است. در ايران هم با اينکه دما افزايش پيدا کرده ميزان بارش سالانه در کشور ما تغيير آن‌چناني نداشته؛ درواقع در بعضي مناطق ميزان بارش کم شده اما اين ميزان در 40 سال اخير تغيير آن‌چناني نداشته است. مثلا در 40 سال اخير در غرب کشور بيشترين کاهش باران را داشتيم و ميزان بارش حدود 12 ميلي‌متر کاهش پيدا کرده ولي در کل در برخي مناطق مرکزي کشور هم بارندگي افزايش پيدا کرده (البته به مقدار کم حدود یک ميلي‌متر در 40 سال اخير)؛ پس به‌طور کلي تغيير اقليم بر بارش در ايران و جهان اثرات معني‌داري نداشته است.
در آينده چطور، آيا اين روند تغييري مي‌کند؟
در آينده در مناطق استوايي و عرض‌هاي جغرافيايي بالا در هر دو نيم‌کره شمالي و جنوبي و قطب‌ها بارش‌ها افزايش پيدا مي‌کند ولي در مناطق با عرض‌هاي جغرافيايي متوسط (مانند ايران) بايد توجه داشت که در کل افزايش يا کاهش بارش‌ها تا 20 درصد خواهد بود.
پس مي‌توانيم بگوييم تغيير اقليم تا الان تأثيري روي ميزان بارندگي ايران نداشته است ولي در آينده چنين اتفاقي مي‌افتد؟
بله، ولي بايد توجه کنيم که تغييرات بارش در ايران بيش از 10 درصد نخواهد بود، حتي در برخي مناطق هم افزايش بارش خواهيم داشت که حداکثر به پنج درصد مي‌رسد. پس به‌طور کلي ما انتظار داريم که يا ميزان بارندگي در ايران تغيير نکند يا اگر هم تغيير کرد، کاهش پنج تا 10 درصدي باشد.
در اين صورت چرا برخي مي‌گويند برخي مناطق خشک مي‌شوند وقتي تغيير اقليم هيچ تأثيري روي ميزان بارندگي ندارد؟
پيامد اصلي تغيير اقليم همان افزايش دما‌ست، اين افزايش دما باعث افزايش ميزان تبخير و تعرق در ايران شده که اين منجر به کاهش ميزان روان‌آب‌هاي ايران مي‌شود، به گونه‌اي که حتي اگر پنج تا 10 درصد افزايش بارش نيز داشته باشيم باز هم ميزان روان‌آب‌هاي سطحي و زيرزميني ما کاهش پيدا مي‌کند.
آيا ميزان دقيقي از کاهش منابع آبي ايران طبق سناريوهاي مختلف وجود دارد؟
براي اينکه به اين سؤال پاسخ دهيم بايد شبيه‌سازي‌هايي انجام شود. شبيه‌سازي‌هايي در اين رابطه انجام شده است اما به‌طور حدودي تا 20 سال آتي در برخي از مناطق غربي و جنوب‌غربي 15 تا 20 درصد هم کاهش روان‌آب خواهيم داشت.