ابتکار نوشت: ناگهان یکی از کوهنوردان دچار حادثه می‌شود و از ارتفاع به پایین سقوط می‌کند اما خوشبختانه از این سقوط جان سالم به در می برد. هرچند اتفاقات رخ داده از ساعت 12:30 ظهر یعنی لحظه سقوط تا 8:30 غروب به گونه‌ای رقم می‌خورد که برای «مهدی فولادی» مرگ به همراه دارد و برای کوهنوردان حاضر در صحنه اندوه و خاطره‌ای ناگوار! در این بین پشت پرده‌ای از کمبود‌های امداد و نجات در کوهستان‌های کشور عیان شده است. مشکلاتی که حال با مرگ یک انسان بیشتر به چشم می آید!
شاهدان می گویند هلال احمر مقصر است
ابتدا پای صحبت یکی از شاهدان سقوط و مراحل کمک تا لحظه پایانی زندگی کوهنورد جوان، مهدی فولادی نشسته‌ایم. مرتضی امامی، سرپرست باشگاه کوهنوردی زردکوه شهرستان ایذه که در روز حادثه در محل حاضر بود به «ابتکار» می‌گوید: «بیست و نهم تیرماه بود و ما در جبهه جنوبی قله علم کوه در مسیر بازگشت از قله در «دهلیز پایین مرجیکش خرسان» بودیم. زنده یاد مهدی فولادی از روی شیب برفی تعادل خود را از دست داد و در حین سقوط با سنگ‌ها برخورد کرد و دچار شکستگی در قسمت سر و دست شد.»
امامی در ادامه می‌افزاید: «به محض وقوع حادثه در ساعت 12:30 دقیقه ظهر از طریق بیسیم به نفرات پایین دست اطلاع داده و از طریق آن‌ها هم به امداد و نجات (هلال احمر) منطقه رودبارک و شهرستان کلاردشت خبر داده شد.»
وی می‌گوید: «متاسفانه ساعاتی پس از اطلاع به هلال احمر هیچ امداد هوایی و زمینی برای مصدوم فرستاده نشد. زنده یاد تا چند ساعت هوشیار بود و حتی شماره کارت بانکی خود را از پایین دره به هم نورد بالا دست اعلام کرد و عاجزانه درخواست کمک می‌کرد اما متاسفانه به علت کم کاری نیروهای امدادی و به خاطر ضربات جزئی خونریزی حوالی ساعت 8 غروب در دل کوه تسلیم مرگ شد.»
نه تنها امامی بلکه سایر شاهدین نیز هلال احمر را در مرگ این کوهنورد مقصر می‌دانند. امامی در ادامه با اشاره به اینکه آسمان آن روز برای پرواز مساعد بود، می‌گوید: «این اتفاق زمانی رخ داد که هوای علم کوه کاملا صاف و آفتابی و امکان هر گونه پرواز و صعود و فرود در دشت زیبای «حصار چال» برای بالگرد وجود داشت . محل سقوط زنده یاد مهدی فولادی مسیر راحت و قابل دسترسی بود و هیچ گونه مانعی وجود نداشت به شکلی که زمان حمل جنازه قاطر حمل جنازه تا نزدیکی مکان سقوط آورده شد و جنازه را حمل کرد.»
گفتنی است ساعت ها بعد از اینکه کوهنوردان از حضور گروه امداد و نجات و هلیکوپتر ناامید شدند، سعی کردند فرد مصدوم را با قاطر به پایین کوه منتقل کنند.
سرپرست باشگاه کوهنوردی زردکوه شهرستان ایذه در پایان می افزاید: «8 ساعت صبر و بی قراری و نبود هیچ گونه امکانات پزشکی و امدادی باعث شد تا یک جوان نخبه علمی (رتبه یک دکترای اقتصاد دانشگاه تهران ) رهسپار دیار ابدی شود.»
مردم ما شناخت واقعی و درک درستی از «خطر» ندارند
برای روشن تر شدن موضوع به دنبال جوابی از سوی سازمان هلال احمر رفتیم؛ جوابی که پاسخگوی حادثه و دلیل آنچه کم کاری امداد و نجات هلال احمر عنوان شده است، باشد. سید حمید جمال‌الدینی، سخنگوی هلال احمر کشور در گفت‌وگو با روزنامه «ابتکار» می‌گوید: «امداد و نجات کوهستان از نظر قانونی متولی ندارد به این معنی که دستورالعمل قانونی وجود ندارد که تقسیم وظایف کرده باشد و حضور هلال احمر در کوهستان مبنی بر اهداف اساسنامه آن که انسان دوستی است، بوده و هلال احمر متولی امداد و نجات کوهستان نیست.»
وی با اشاره به اینکه تا بحال شفافسازی در مورد حوادث اینچنینی صورت نگرفته است، ادامه می‌دهد: «به طور مثال سقوط انسان در سد و یا آتش سوزی در اتوبان و جنگل، اتفاقاتی که در روستاها رخ می‌دهد و بسیاری دیگر از مواردی است که متولی مشخصی ندارد. هرچند چون از هلال احمر در زمان وقوع چنین حوادثی انتظار می‌رود به کمک حادثه دیدگان می‌شتابد.»
وی می افزاید: «تفاوت سانحه، حادثه و بحران در نوع عملیات‌رسانی در دستگاه‌ها متفاوت است. هرچند در سه مورد سانحه، حادثه و بحران هنوز دستورالعمل دستگاه‌ها در زمان وقوع شفاف نیست و نیاز به شفافسازی دارد.»
وی با اشاره به مرگ دو امدادگر در استان زنجان ادامه می‌دهد: «یک اتفاقی افتاده و انتظارات منطقه‌ای این بود که هلال احمر در آنجا حضور پیدا کند. در منزل مسکونی چاه حفر شده بود و دو تن از امدادگران برایشان حادثه رخ داد. به عبارتی وظیفه‌ای بردوش هلال احمر نیست اما با توجه به اهداف هلال احمر امدادگران در آنجا حضور پیدا کردند. آتش‌سوزی در اتوبان و بیش از 30 کیلومتری شهر نیز متولی خاصی ندارد. در نتیجه همه این موارد که انتظار می‌رود هلال احمر در آن حضور پیدا کند نیاز به تجهیزات دارد که در اختیار هلال احمر نیست.»
جمال الدینی با بیان اینکه هلال احمر متولی عملیات نجات در کشور نیست، می افزاید: «هلال احمر در بخش امداد و نجات کوهستان نقش مستقیم ندارد. هر یک از مواردی که رخ می‌دهد نیاز به تجهیزات دارد و متولی نجات باید این امکانات را داشته باشد که در اختیار هلال احمر نیست. در بحث امداد ما بخشی به عنوان خود امدادی و بخشی دیگری به عنوان دیگر امدادی داریم. به این معنی که افرادی دانش امدادی دارند و مداخله نمی کنند، افرادی دانش آموزشی صحیح ندارد که یا مداخله می کنند یا خیر و مورد دیگر افرادی که دانش امدادی کافی را ندارند در محل حضور دارند. آنچه مشخص است مردم ما از نظر آموزش امدادی ضعیف هستند و این نشان می‌دهد ما در دو دهه اخیر در آموزش همگانی موفق نبوده ایم.»
سخنگوی هلال احمر در ادامه با اشاره به فوت یک کوهنورد در علم کوه می‌گوید: «در ارتباط با حادثه علم کوه اختلاف نظری بین هلال احمر و هیات کوهنوردی وجود دارد؛ این اختلاف نظر مربوط به خود امدادی و دیگر امدادی می‌شود. حادثه‌ای رخ داده، حادثه‌ای که در حد بحران نیست، بخشی از این حادثه می‌توانست توسط افراد حاضر در صحنه مدیریت شود. عزیزان کوهنورد می‌دانند که زمانی که گروهی کوهی را برای صعود انتخاب می‌کند هلال احمر وظیفه‌ای ندارد که میزان سواد و دانش آموزشی آن‌ها را بررسی کند. بلکه مردم باید به این درک برسند که پیش از صعود اطلاع بدهند. امکانات اولیه را به همراه داشته باشند. موقعیت مکانی GPS درستی را ارائه دهد و به طور کلی شناخت واقعی و به عبارتی درک درستی از خطر داشته باشند.»
گزارش هلال احمر از روز حادثه
در ادامه گزارشی را که سخنگوی هلال احمر از روز حادثه در اختیار «ابتکار» قرار داده، را آوردیم: «پیرو تماس تلفنی در ساعت 12:45 از مرکز کنترل عملیات استان البرز مبنی بر دریافت گزارش تلفنی از طریق سامانه 112 مبنی بر سقوط فردی در ارتفاعات علم کوه منطقه «خرسان» و اعلام چندخط تلفن موبایل از نفرات همراه و کوهنوردانی که در محل حضور داشتند مراتب بلافاصله به کشیک استان مازندران اعلام شده است و براین اساس از طریق مرکز کنترل و هماهنگی مازندران سریعا هماهنگی و اقدامات لازم با شعبه کلاردشت صورت گرفت.»
در ادامه بنا بر اعلام سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر آمده است: «بررسی‌ها در مرحله اول حاکی از این بود که هیچ یک از تلفن‌های همراه اعلامی از همراهان فرد مصدوم به دلیل شرایط خاص منطقه که فاقد آنتن‌دهی و سرویس بوده در دسترس نبوده‌اند که مجددا طی تماس تلفنی از سوی یکی از کوهنوردان با سامانه 112 استان البرز نقطه GPS محل سقوط فرد مصدوم را اعلام و عنوان می‌شود از وضعیت زنده یا فوت نمودن فرد مصدوم اطلاعی نیست چرا که فرد به درون یخچال خرسان سقوط کرده و کوهنوردان حاضر در تلاش جهت دسترسی به فرد مصدومند. بلافاصله نقطه GPS مربوطه در اختیار استان مازندران قرار گرفت و کشیک استان اعلام نمود کماکان موفق به هیچ گونه تماسی با شماره تلفن‌های حاضر در منطقه نگردیده اند. در ساعت حدود 14:30 از طریق کشیک استان مازندران درخواست مجوز جهت پرواز بالگرد می‌شود که بلافاصله در ساعت 14:40 پیرو هماهنگی لازم و دستور مدیر کشیک سازمان مجوز پرواز بالگرد صادر و در اختیار استان مازندران قرار می گیرد. با توجه به این موضوع که نقطه GPS اعلامی از سوی استان البرز در خط الراس و یال خرسان بوده منطقه از طریق گوگل ارت توسط هماهنگ کننده امداد هوایی مورد ارزیابی قرار گرفته و به رئیس امداد هوایی اعلام می‌شود.
لازم به توضیح است نقطه مذکور بر روی یال بوده و فرد مصدوم در داخل یخچال خرسان سقوط نموده و حسب اعلام و بررسی تیم امداد هوایی اعلام شد تیم و بالگرد آماده پرواز و انجام عملیات است ولی منطقه‌ایی که فرد سقوط نموده در داخل یخچال فاقد امکان پرواز بوده و دارای استاندارد ایمنی پرواز نیست و نیاز است در صورت ارتباط با نفرات همراه فرد مصدوم نامبرده به منطقه امنی که امکان انجام عملیات امداد هوایی باشد انتقال یابد که فاصله محل سقوط تا منطقه حصارچال حدود دو ساعت برآورد می‌شود و فرد مصدوم جهت انتفال باید به این نقطه امن انتفال می‌یافت.» در پایان این گزارش آمده است: «پیرو اعلام استان مازندران در ساعت 15:00 در هنگام صعود تیم عملیاتی زمینی طبق اظهار نظر یک پزشک کوهنورد که از طریق بیسیم از نفرات حاضر در منطقه مطلع شده بود؛ سطح هوشیاری فرد مصدوم بسیار پایین بوده و با توجه به شدت جراحات امکان انتقال به منطقه امن نبوده و کماکان تا زمان استاندارد پروازی از نظر «سان‌ست» تیم پروازی به صورت آماده باش در مقر امداد هوایی بوده است. با رسیدن تیم عملیاتی به قرارگاه «وندار بن» مطلع می‌شوند که فرد کوهنورد «مهدی فولادی» اهل سمنان و ساکن تهران در حین انتقال به دلیل شدت جراحات و صعب العبور بودن منطقه متاسفانه فوت می‌کند.»
استانداردهای پرواز وجود نداشت
به عقیده شاهدان وضعیت آب و هوایی منطقه به گونه ای بود که امکان پرواز برای بالگرد مهیا بود. سوالی که سخنگوی هلال احمر در پاسخ به «ابتکار» می‌گوید: «تمام اطلاعات مربوط به تماس های کوهنوردان و مرکز هلال احمر در سیستم موجود است، در نتیجه در گزارش هرچه به عنوان زمان منتشر شده، موثق بوده است. در ارتباط با بالگرد باید عنوان کنم که در ارتفاع 4000 متر بالگرد هلال احمر با کمترین تعداد نفرات و کمترین سوخت باید حرکت کند، در عین حال که احتمال ایجاد بهمن نیز وجود دارد. این در حالی است که مدتی پیش بالگرد هلال احمر در همان منطقه سقوط کرده است. علاوه بر آن نقطه دقیقی برای نشستن بالگرد وجود نداشت و ملاحظات آب و هوایی نیز باید در نظرگرفته می‌شد.
مختصات اعلامی منطقه وقوع حادثه توسط کوهنوردان در بالا دست یخچال خرسان بوده که این منطقه به هیچ عنوان امکان پرواز بالگرد را ندارد و می بایست به منطقه امن و دارای قابلیت انجام عملیات امداد هوایی طبق استاندارد های ایمنی پرواز منتقل می‌شد.» جمال الدینی در ادامه با اشاره به اینکه در 4 ماهه سال 96 شاهد 7 درصد رشد نجات مفقودی در کوهستان بودیم، می گوید: «در 4 ماهه اخیر 728 ماموریت کوهستان در کشور صورت گرفته است که 76 مورد از این تعداد که بیشترین آن است، در ارتفاعات استان مازندران صورت گرفته است.
همچنین 40 درصد از مجموع ماموریت ها مربوط به سقوط از ارتفاع بوده است و در مجموعه 34 پرواز بالگرد در 4 ماه امسال 17 مورد به انتقال فرد انجامید.» براساس تایید سخنگوی هلال احمر در زمان اعلام حادثه میان هلال احمر سه استان قزوین ، البرز و مازندران اختلاف نظری وجود داشت که نهایتاً هلال احمر مازندران می توانست برای امداد اقدام کند.
شخص یا اشخاصی که کوتاهی کردند باید پاسخگو باشند
خانواده مرحوم مهدی فولادی نیز در گفت و گو با «ابتکار» می گویند: «خبر فوت مهدی را ساعت 2 نیمه شب جمعه با یک تماس تلفنی از بیمارستان کلاردشت به مادر و خواهر او داده اند. مادر و خواهر او به کلاردشت می روند. ما به عنوان پسرخاله های مهدی نیز ظهر جمعه به بیمارستان رسیدیم. سرگروه تیم مهدی نیز در محل بود و جزئیات حادثه را به ما گفت.»
پسرخاله مرحوم ادامه می دهد: «اکیپ های مختلف کوهنوردان در محل حادثه حضور داشتند و تقاضای کمک دارند اما نیروی کمکی به محل نمی رسد و ساعت 8 مهدی جان خود را از دست می دهد. این در حالی بود که از ساعت 12:30 که حادثه اتفاق افتاد تیم های حاضر در محل با هلال احمر تماس گرفتند اما نتیجه ای نداشته و بعد از چند ساعت که از امدادگران خبری نشد، با قاطر سعی کردند او را به پایین قله بیاورند.»
خانواده مرحوم ادامه می دهند: «به عقیده ما به عنوان خانواده مرحوم و افرادی که در صحنه حضور داشتند، هلال احمر در امدادرسانی کوتاهی کرده است و شخصی یا اشخاصی که در این مورد کوتاهی کرده اند باید پاسخگو و مجازات شوند.»
دست های کوتاه قانون!
حادثه ای ساده که تبدیل به مرگ یک انسان شده است. قله های فراوانی که در دل ایران زمین وجود دارند و مردمانی که با عشق به دل این پستی بلندی ها می روند، اگر کوچکترین اتفاقی برای آن ها رخ دهد هیچ سازمانی براساس قانون پاسخگوی آن ها نیست. حال شاهد این موضوع هستیم که امنیت جانی ورزشکاران نیز با مشکل روبه رو است و دست های قانون از نجات آن ها کوتاه است. شاهدان حادثه و خانواده مرحوم یک پاسخ مناسب در قبال عدم حضور سازمان یا ارگان های مرتبط برای نجات مهدی را جست و جو می کنند و هلال احمر نیز در پاسخ علاوه بر این که خود را از نظر قانونی متولی حوادث کوهستان نمی داند بلکه دلایلی برای عدم ارسال یک بالگرد به محل حادثه عنوان می کند.پاسخگوی این خلاء قانونی کیست؟ متولی آموزش های امدادی در کشور چه ارگانی است؟ آیا کوهنوردان در زمان بروز یک حادثه باید به دنبال یک معجزه باشند؟