بارداری دوست یا دشمن کدام بیماری هاست؟

در ۳ ماهه اول بارداری که جنین در حال تکوین است، اعضای بدن او در حال شکل گیری است، مراقبت های ویژه برای جلوگیری از ابتلا به انواع بیماری ها مثل بیماری های عفونی و همچنین بیماری های ویروسی لازم است.

● دیابت بارداری

دیابت دوران بارداری نوعی موقت از بیماری دیابت است. در این حالت بدن زن باردار به میزان کافی قادر به تولید هورمون انسولین نیست. کمبود این هورمون باعث ناتوانی او در استفاده و به کارگیری قند موجود در غذا ها و تولید قند اضافی در خون این شخص می شود. اگر دیابت طی این دوران در سطح قابل کنترلی نباشد، می تواند فرد را به مشکلاتی از قبیل تولد نوزادی با رشد بسیار زیاد یا قندخون پایین مبتلا کند اما نکته حائز اهمیت این است که دیابت دوران بارداری با تولد نوزاد از بین می رود اما در برخی موارد نادر بعضی از مادران به دیابت نوع ۲ که نوع دائمی از این بیماری است، مبتلا می شوند.

● چرا دیابت بارداری می گیریم؟

طی دوران بارداری ارگانی به نام جفت در رحم رشد می کند که عامل اصلی اتصال مادر و نوزاد و راهی برای دستیابی او به غذا و آب کافی از مادر است. این ارگان مسئول تولید هورمون های بسیاری در بدن است و می تواند مانعی برای انسولین برای کنترل صحیح قندخون در بدن باشد. بنابراین جنین نیاز به تولید انسولین بیشتر برای ایجاد توازن در تمام ارگان های بدن را متحمل می شود. هرگاه پانکراس به عنوان بخشی در بدن که کار تولید انسولین را بر عهده دارد، نتواند انسولین کافی را برای ایجاد سطحی متعادل از قندخون ایجاد کند، دیابت دوران بارداری ایجاد می شود. علائم دیابت دوران بارداری شامل تشنگی، تکرر ادرار، گرسنگی بیش از حد و ضعف در بینایی است. با توجه به این که بارداری خود علائمی را به همراه دارد بنابراین داشتن این علائم نمی تواند همیشه بر این بیماری دلالت کند. در این راستا، انجام آزمایش قند برای زن باردار امری مهم محسوب می شود چرا که قندخون بالا، باعث مشکلات فراوانی برای مادر و جنین می شود. این نوع دیابت با انجام دو نوع آزمایش قابل تشخیص است. در آزمایش اول، سطح قندخون یک ساعت پس از نوشیدن فنجان کوچکی از مایعی شیرین سنجیده می شود. اگر نتیجه، قندخونی بالا را نشان دهد، آزمایش دوم یعنی آزمایش ۳ ساعته گلوکز نیاز است. در این آزمایش بیمار به مدت حداقل ۸ ساعت از خوردن و نوشیدن هر چیز به جز آب منع می شود. بعد از طی این زمان دوباره آزمایش صورت می گیرد و نتیجه آن ثبت می شود. سپس بیمار فنجان کوچکی از مایعی شیرین می نوشد و تا ۳ ساعت هر یک ساعت قندخون او آزمایش می شود. اگر سطح قندخون در همان وضعیت بالا یا بیشتر از آنچه در آزمایش اول و دوم مشاهده شده بود، باشد شخص دچار بیماری دیابت دوران بارداری است.

● اگر دیابت بارداری داریم چه کنیم؟

تقریبا تمام زنان باردار بین بیست و چهارمین تا بیست و هشتمین هفته از بارداری خود مورد آزمایش قرار می گیرند. چنانچه پزشک تشخیص دهد مادر ریسک زیادی برای ابتلا به این بیماری دارد، این آزمایش ها زودتر انجام می گیرد. مواردی از جمله بارداری در ۲۵ سالگی و بعد از آن، سابقه ابتلا به بیماری دیابت، سابقه تولد نوزادی با وزن بیش از ۴ کیلوگرم، ارثی بودن بیماری دیابت در خانواده و چاقی مفرط در مادر، خطر ابتلا به دیابت دوران بارداری را افزایش می دهد. بسیاری از زنان باردار با تغییر در رژیم غذایی و انجام ورزش خود قادر به کنترل این بیماری هستند. اگرچه این نوع تغییر در رژیم غذایی و انجام مکرر نرمش های مناسب باعث جلوگیری از بروز دوباره این بیماری در بارداری های بعد یا ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده می شود اما مطمئن ترین راه برای کنترل قند خون در این دوران، انجام آزمایش های مداوم در منزل و مراجعه منظم به پزشک است. اگر یک مادر خود قادر به کنترل قندخون با مراقبت در غذا خوردن و ورزش نباشد، ناچار به استفاده از انسولین می شود.

● تنگی دریچه میترال در بارداری

در این بیماری افزایش برون ده قلبی با مقدار خونی که قادر به عبور از دریچه تنگ حین دیاستول است، محدود می شود. افزایش ضربان قلب مادر که بر اثر بارداری ایجاد شده، دیاستول را کوتاه می کند و پرشدگی بطن چپ را کاهش می دهد. در برخی بیماران، این مسئله به کاهش برون ده قلب، افزایش فشار دهلیز چپ و نارسایی قلبی آشکار منجر می شود. حدود ۴۰ درصد زنان مبتلا به تنگی میترال حین بارداری کمی کاهش کارکرد قلب را تجربه می کنند که باعث ظهور برخی علائم می شود. همچنان که زمان بیشتری از بارداری می گذرد، بیماران به تنگی نفس همراه با خستگی دچار می شوند که در ۳ ماهه دوم به سمت ارتوپنه و تنگی نفس شبانه ناگهانی می رود. نتایج تحقیقات مربوط به زنان مبتلا به تنگی خفیف میترال چندان نامطلوب نیست ولی زنان مبتلا به تنگی متوسط تا شدید میترال میزان بالایی از عوارضی مانند ادم ریوی، آریتمی، نیاز به شروع یا افزایش داروهای قلبی و نیاز به بستری در بیمارستان را نشان می دهند.

● روماتیسم مفصلی در بارداری بهتر می شود

گروهی از بیماری های شایع مفصلی است که اغلب به صورت بیماری های سیستمیک یا کلی بیشتر مفاصل بدن را درگیر می کند و در این حالت سیستم ایمنی بدن علیه مفاصل شدید فعال می شود. خشکی و قرمزی مفصل از مهم ترین علائم روماتیسم مفصلی است. در آرتریت روماتوئید که مهم ترین نوع بیماری روماتیسم مفصلی است، بیشتر بیماران از درد خشکی مفصل به خصوص مفاصل کوچک مچ دست و انگشتان رنج می برند. تورم مفصلی، گرمی و قرمزی مفاصل نیز از سایر علائم التهاب مفصل هستند. همچنین دردهای مفصل در اثر بی حرکتی تشدید می شود. در بارداری این بیماری بهبود می یابد.

● بیماری های مادرزادی قلب

بیماری های مادرزادی قلب به ۲ نوع سیانوز دهنده و غیرسیانوزدهنده (سیانوز یعنی کبودی) تقسیم می شوند. بیماری های مادرزادی را در ۳ دسته قرار می دهند:

الف) شنت چپ به راست

ب) شنت راست به چپ

ج) تنگی ها

از آنجا که بعضی از انواع غیرسیانوزدهنده با اختلال عملکرد ثانوی ممکن است در دسته سیانوتیک قرار گیرد، تقسیم بندی نوع دوم کامل تر به نظر می رسد. برای مثال بیماری بازماندن راه بین دهلیزی که از نوع غیرسیانوز دهنده است، اگر همراه با تنگی تریکوسپید ظاهر شود، در این دسته قرار نمی گیرد و بیمار دچار علائم سیانوز خواهد شد.

زنان مبتلا به بیماری عضله قلب و نارسایی، در دوران بارداری به پمپاژ خون بیشتری نیازمندند و هرگونه اختلال در پمپاژ، عوارضی مانند تنگی نفس، تجمع سرم در بافت بینابینی قلب و تظاهر آن به صورت تورم را افزایش می دهد و در نهایت باعث ضعف، بی حالی وخستگی می شود.

بارداری در زنانی که به بیماری های مادرزادی قلبی دچار هستند و جهت جریان خون آن ها تغییر کرده، مضر است و گاهی می تواند باعث مرگشان شود. با توجه به این که بیشتر بیماری های قلبی طی دوران بارداری ناشناخته اند و خطرات جانبی زیادی را برای مادر و جنین به همراه خواهند داشت، بهتر است قبل از باردارشدن به پزشک معالج مراجعه کنند و طی انجام آزمایش هایی مشکلات قلبی خود را با دارو و اعمال جراحی برطرف کنند.

● فشار خون در بارداری

فشارخون در بارداری شایع است و بلافاصله بعد از تشخیص باید زن باردار بستری و اقدامات تشخیصی درمانی خاصی مانند کنترل وزن، فشارخون، میزان دفع ادرار، بررسی آنزیم های کبدی، تست های بررسی فعالیت کلیوی و اندازه گیری تعداد پلاکت ها و بررسی سلامت جنین از طریق سونوگرافی NST تست بررسی سلامت جنین بدون استرس انجام شود. فشارخون بارداری از فشارخون ۱۴۰ روی ۹۰ به بالا تشخیص داده می شود و به گروه های اصلی فشارخون گذرا، پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری)، اکلامپسی، پره اکلامپسی اضافه شده بر فشارخون مزمن قبلی و فشارخون مزمن تقسیم می شود. مکانیسم اصلی ایجاد فشارخون، ایجاد انقباض های عروقی (اسپاسم) است که در اثر این انقباضات صدمه عروقی در نتیجه صدمه بافتی در تمام ارگان ها ایجاد می شود. فشارخون بارداری معمولا خانم های با بارداری اول را گرفتار می کند. در حالت طبیعی در فرد بارداری که در ۳ ماهه دوم بارداری قرار دارد، فشارخون کمی کمتر از حد طبیعی است و به تدریج در باقیمانده دوران بارداری به حالت طبیعی بازمی گردد. با وجود این در ۱۰ درصد زنان باردار بعد از هفته بیستم بارداری، فشارخون افزایش می یابد. این افزایش فشارخون در اثر بارداری ایجاد می شود که به آن پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری) گفته می شود.

● سردردهای میگرنی

سردردهای میگرنی به طور شایع در بارداری دیده می شوند زیرا میگرن در خانم هایی که در سنین باروری هستند شیوع بیشتری دارد و هورمون های بارداری می توانند باعث برانگیخته شدن حمله میگرن شوند. میگرن در بارداری ممکن است احتمال سکته مغزی، بیماری قلبی، لخته شدن خون در رگ ها و سایر مشکلات عروقی بارداری را افزایش دهد. زنانی که حین بارداری دچار میگرن می شوند، ممکن است نسبت به زنان دیگر ۱۵ بار بیشتر دچار سکته مغزی، دوبرابر بیشتر دچار حمله قلبی و ۳ برابر بیشتر دچار لخته خون و سایر مشکلات عروقی حین بارداری شوند. زنان دچار میگرن شدید یا مداوم حین بارداری باید به عوامل خطرسازی مانند فشارخون بالا، کلسترول بالا، دیابت، سابقه لخته خون، بیماری قلبی وسکته های مغزی توجه داشته باشند. میگرن برخی از زنان هنگام بارداری تسکین پیدا می کند. در بعضی از زنان دیگر حملات میگرن مکرر تر و شدید تر می شود. دلیل این که چرا حملات شدید میگرن به سکته مغزی و بیماری عروقی می انجامد، روشن نیست اما ممکن است یک علت عدم جبران بدنی کافی در این زنان در مقابل فشارهای عروقی باشد که به طور طبیعی حین بارداری رخ می دهد. حین بارداری حجم خون، حجم ضربه ای خون تلمبه شده از قلب و ضربان قلب بالا می رود. بیماری میگرن و سردرد خطر ابتلا به بیماری های قلبی، گرفتگی خونی و فشارخون را در افراد افزایش می دهد.

● ام اس در بارداری بهتر می شود

ام اس بیماری مزمن التهابی سیستم اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) و یک بیماری خود ایمنی است که بدن بر اثر نقص سیستم ایمنی علیه ماده سفید میلین آنتی بادی و در نتیجه پلاک هایی را تولید می کند. پلاک های ایجادشده اختلالاتی در پالس های عصبی ایجاد می کند که به صورت علائم و نشانه های بیماری تظاهر می کند. این علائم باتوجه به محل درگیری متفاوت است. شایع ترین محل های درگیر در ام اس راه ها و گیس های بینایی، اطراف بطن های مغزی و جسم پینه ای (کورپوس کالوزوم) است. راه های نخاعی و مخچه ای از دیگر مسیرهای گرفتار است. بارداری، زایمان و میزان بروز عوارض در نوزاد خانم مبتلا به ام اس هیچ تفاوتی با افراد طبیعی ندارد. تاکنون هیچ شواهدی دال بر این که ام اس باعث اختلال در باروری شود، به دست نیامده است. همچنین میزان بروز سقط های خودبه خودی و تولد جنین مرده مثل سایر افراد طبیعی است. خوشبختانه با انجام مطالعه های وسیع ثابت شده باور غلط گذشته مبنی بر این که بارداری باعث بدترشدن بیماری ام اس می شود اصلا صحت ندارد.