این روزها اما بسته شدن در مدرسه‌ها و نخوردن زنگ ورزش در پایتخت و برخی کلان‌شهرها نه به واسطه برف و باران بلکه به‌دلیل تنگ شدن نفس شهروندان از آلودگی هواست. برای رفع این معضل چه باید کرد؟ تعطیلی مدارس و درخواست از شهروندان برای تردد کمتر در فضای شهری گرچه نشانه‌ای از دغدغه‌مندی مسئولان برای سلامت شهروندان است؛ اما تا زمانی که برای رفع ریشه‌های آن عزم و اراده جدی وجود نداشته باشد؛ همچنان اختلال را در روند آموزش و فعالیت‌های شهروندان به‌دنبال خواهد داشت.
ضعف نرم‌افزاری به اقدامات مهندسی صدمه می‌زند
یوسف رشیدی، رئیس سابق سازمان شرکت کنترل کیفیت هوای تهران و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با «سبزینه»، بیان می‌کند: در بحث آلودگی هوا ما با دو موضوع تولید آلودگی و شرایط هواشناسی سر و کار داریم. شرایط هواشناسی با عوامل انسانی سر و کار ندارد و مشابه آن را در کشورهای دیگر نظیر آلمان یا سوئیس نیز شاهدیم؛ در حالی‌که تولید آلودگی از عوامل انسان ساخت حاصل می‌شود؛ از این رو باید هدف خود را بر کاهش تولید متمرکز کنیم.
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: در تولید آلودگی ما با دو بخش عوامل مهندسی و عوامل نرم‌افزاری سر و کار داریم. در حالی‌که در موضوع مهندسی فعالیت‌های قابل توجهی صورت گرفته؛ اما در بخش نرم‌افزاری شاهد ایرادات و کم کاری‌های اساسی هستیم. اصلاح سوخت، افزایش استاندارد خودروها و معاینه فنی، طرح LEZ و گازسوز شدن خودروها ازجمله اقدامات مثبتی است که با هدف کاهش آلودگی هوا صورت گرفته است. رشیدی ادامه می‌دهد: این در حالی است که در بارگذاری و توزیع جمعیت تهران رها شده است. پنج سال پیش در اتوبان همت خودروهای اندکی تردد می‌کردند؛ در حالی‌که با فعالیت‌ها، پروژه‌های برج‌سازی و مجتمع‌های تجاری اتوبان همت قفل می‌شود و کل ترافیک محدوده به هم می‌خورد. گاه نیز شاهدیم با ساخت یک سالن کنفرانس در حوالی یک اتوبان بار ترافیکی به اندازه زیادی افزایش پیدا می‌کند. وی می‌افزاید: نبود مدیریت و فقدان توجه در بخش نرم‌افزاری به فعالیت‌های صورت گرفته در بخش مهندسی صدمه می‌زند؛ به عنوان مثال گرچه شاهد افزایش ارتقای سوخت و استاندارد خودروها هستیم، اما زمانی که یک مسیر نیم ساعته، دو ساعت طی می‌شود چهار برابر آلودگی این خودروها نیز افزایش می‌یابد.
توقف 3 ساله لایحه هوای پاک در راهروهای مجلس
محمد درویش، مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز، ازجمله کسانی که به رویه موجود در برابر آلودگی هوا در تهران انتقاد دارد و می‌گوید: اگر قرار باشد تهران به این مشکلات فایق‌اید، به عزم و اراده ملی نیاز دارد. ما این عزم را در تصویب لایحه آلودگی هوا نمی‌بینیم. حدود سه سال است این لایحه در راهروهای مجلس چپ و راست می‌شود؛ لایحه‌ای که تکلیف ١٦ دستگاه را در رابطه با آلودگی هوا مشخص می‌کند. وزارتخانه‌ها و نهادهایی که باید تکالیف‌شان را به‌درستی انجام دهند؛ اما همچنان ماجرای آلودگی هوا قربانی سیاست‌گذاری‌ها و جناح‌بازی‌هایی می‌شود که هیچ‌کدام دوست ندارند تکلیف آلودگی هوا در زمان قدرت داشتن جناح مخالف حل شود و ما شاهد تداوم غم‌انگیز این جریان هستیم.
افزایش توسعه زیرساخت‌های عمومی در دستورکار دولت
شینا انصاری، مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست، از دیگر مدیران دولتی در حوزه آلودگی هوا است که در گفت‌وگو با «سبزینه»، آلودگی‌های اخیر تهران را با منشأ وارونگی هوا مرتبط دانسته و عنوان می‌کند: ما این شرایط را در تهران، تبریز، البرز و اراک داریم و در این شرایط کنترل آلایندگی‌ها در دستور کار قرار می‌دهیم. وی با بیان این‌که پایش ذرات کمتر از 2/5 میکرون به دقت انجام می‌شود، می‌افزاید: در کلان‌شهرها تلاش شده است ایستگاه‌ها در مناطق مناسب جانمایی شوند و اطلاعات ارسال شده سرعت و دقت کافی را داشته باشند.
مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست ادامه می‌دهد: در کلان‌شهرها دستورالعمل اضطرار آلودگی هوا را داریم که با محوریت استانداری و با حضور ادارات مرتبط با مانند محیط زیست، وزارت بهداشت، آموزش و پرورش، هواشناسی تشکیل شده و تصمیم‌های لازم را اتخاذ می‌کنند. در این کمیته برنامه‌های کنترلی برای شرایط هشدار و اضطرار صادر می‌شود که نمونه آن تعطیلی مدارس است. به گفته انصاری، تصمیم‌های سختگیرانه برای واحدهای صنعتی که ماهیت آلایندگی دارند از دیگر راهکارهایی است که در این کمیته اتخاذ می‌شود. به این ترتیب فعالیت پروژه‌های عمرانی متوقف شده و در تردد خودروها نیز محدودیت‌هایی به وجود می‌آید. برنامه جامع کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها از دیگر مواردی است که به گفته این مقام مسئول باید پیگیری شود. وی با بیان این مطلب، عنوان می‌کند: از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و ارتقای سوخت در این راستا باید صورت گیرد.
انصاری دیگر محورهای این برنامه را به فضای سبز، معاینه فنی و مدیریت ترافیک مرتبط دانسته و می‌گوید: دولت درصدد است در راستای برنامه جامع کلان‌شهرها توسعه زیرساخت‌های عمومی نظیر مترو را به‌ویژه در تهران افزایش دهد. در شرایط هشدار کنترل صنایع آلاینده از دیگر ضرورت‌ها است. کنترل یک واحد ریخته‌گری هرچه هم آلودگی کمی داشته باشد؛ اما در اولویت قرار دارد. همچنین گشت و پایش محیط زیستی در ادارات کل استان‌های مختلف ازجمله مواردی است که با جدیت به صورت شبانه‌روزی دنبال می‌شود. وی اضافه می‌کند: در گشت‌های شبانه شهرک‌های صنعتی پایش شده و در صورت نداشتن سیستم فیلترینگ به آن‌ها اخطار داده می‌شود. واحدی که نتواند استانداردها را رعایت کند نیز از منطقه‌ای که قرار گرفته ناچار به جابه‌جایی خواهد بود.