HSE نظام واحدی است که صنایع و سازمان ها برای یکپارچه کردن و رسیدن به دید منطقی و فراگیر در زمینه ایمنی، بهداشت و محیط زیست برای مدیریت این بخش پیشنهاد کردند.
در واقع به دلیل پیوستگی و در هم تنیدگی این مقوله‌ها بود که نیاز به یک نظامی واحد و فراگیر که فرآیند های ایمنی، بهداشت و محیط زیست را در بر بگیرد، احساس شد.
این استاندارد نخستین بار توسط وزارت نفت در کشور اجرا شد و هم اکنون بسیاری از وزارت خانه ها و سازمان ها در حال پیاده سازی این فرآیند در سازمان متبوع خود هستند که از جمله این وزارت خانه ها وزارت علوم می باشد. با توجه به اهمیت موضوع ایمنی، بهداشت و محیط زیست در دانشگاه ها که دارای آزمایشگاه ها و کارگاه های گوناگون بوده و فعالیت های متنوع و متعددی در آن صورت می‌گیرد، ساماندهی امور سیستم مدیریت ایمنی، بر اساس استاندارد(HSE) نزدیک به یکسال است که در دانشگاه حکیم سبزواری در حال پیگیری است.
جهت اطلاع از چگونگی روند این فرایند در دانشگاه حکیم سبزواری گفت‌وگویی با قاسم ذوالفقاری، مدیر گروه محیط زیست و مشاور HSE آزمایشگاه مرکزی دانشگاه حکیم سبزواری انجام داده ایم که در ادامه مطلب شما را به خواندن این مصاحبه دعوت می کنیم.
*حوزه HSE (ایمنی، بهداشت و محیط زیست) تلفیقی از مدیریت، مهندسی و علوم پایه
ذوالفقاری در ابتدای سخنانش با اشاره به اینکه، HSE مخفف (ایمنی، بهداشت و محیط زیست) است، گفت: به واقع HSE یک سیستم مدیریتی است که از طریق فرآیندهایی مانند پیشگیری، کنترل، مهندسی مخاطرات و ریسک بر اساس آخرین استاندارهای موجود و روش های متداول مدیریت می کند. حوزه ای که تلفیقی از مدیریت، مهندسی و علوم پایه است.
مدیر گروه محیط زیست دانشگاه حکیم سبزواری افزود: مبحث HSE از طریق وزارت نفت وارد کشور شد و این ارگان به عنوان اولین سازمان پیاده کننده این استانداردها در سازمان متبوع خود بود، به طوری که هم اکنون این وزارت پیشرفت بسیار خوبی در این بحث داشته است.
وی بیان کرد: جدیدترین وزارتی که وارد این مبحث HSE شده است، وزارت علوم است. این نهاد هم اکنون در بحث آزمایشگاه ها گام های اولیه را خوب برداشته و با آشنا کردن دانشگاه ها با این مباحث درصدد فعال کردن فرایندهای HSE در آزمایشگاه های دانشگاه ها و مراکز علمی خود می باشد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: به واقع مبحث HSE یک فضای رقابتی در حوزه سلامت ایجاد کرده است، به طوری که هم اکنون هرسازمانی برای کم کردن تلفات، کم کردن پیامدهای محیط زیستی و ارتقای سطح ایمنی و سلامت در فضای کاری و فعالیت خود نیاز به پیاده کردن برخی از استانداردها و ملزومات دارد.
*پیاده سازی HSE در دانشگاه حکیم سبزواری در قالب شش گام صورت می‌پذیرد
ذوالفقاری با اشاره اینکه اقدامات جهت پیاده سازی HSE در دانشگاه ما تقریبا نزدیک به یک سال است که آغاز شده است، تصریح کرد: برای پیاده کردن این مباحث در دانشگاه شش گام تعریف کردیم، که عبارتند از گام اول مدیریت ریسک و جنبه، گام دوم تهیه الزامات قانونی و استانداردها برای کل آزمایشگاه های دانشگاه، از جمله آزمایشگاه های پرکار و پرخطر، گام سوم مسئله آموزش و آگاهی در حوزه HSE، گام چهارم مسئله ارتباطات و مشارکت سازمان است، گام پنجم تهیه مستندات HSE و هر فرآیندی که در دانشگاه انجام می شود و گام ششم روش های اجرایی HSEاست.
مشاور HSE آزمایشگاه مرکزی دانشگاه حکیم سبزواری با عنوان اینکه به دنبال پیاده کردن این شش گام در دانشگاه هستیم، خاطرنشان کرد: تا به امروز در گام اول فعالیت کرده ایم یعنی در حال حاضر در فاز فعالیتی مدیریت ریسک و جنبه هستیم به واقع به دنبال این هستیم که خطرات حوزه HSE را در دانشگاه شناسایی کنیم.
وی ادامه داد: بر این اساس در اقداماتی که در گام اول انجام دادیم، سه مبحث را دنبال می‌کنیم. مبحث اول که پیگیری شد شناسایی خطر در محیط های کاری بود یعنی خطرات تجهیزات، مواد، اجسام و مواد ذاتا خطرناک و خطرات روش های کاری.
این استاد دانشگاه گفت: مبحث دوم شناسایی عوامل زیان آور بهداشتی است. در این قسمت چهار بخش را پیگیری کردیم: شناسایی عوامل زیان آور فیزیکی، شناسایی عوامل زیان آور شیمیایی، شناسایی عوامل زیان آور بیولوژیکی و شناسایی عوامل زیان آور مکانیکی.
ذوالفقاری گفت: در قسمت سوم گام اول جنبه های زیست محیطی جنبه های زیست محیطی شامل آلودگی هوا، آب و فاضلاب و آلودگی بصری در آزمایشگاه ها مورد بررسی قرار گرفت.
وی بیان داشت: البته در این بحث جنبه های مصرفی نیز شناسایی شد به عنوان مثال نحوه و میزان مصرف مواد شیمیایی و همینطور مصرف آب در آزمایشگاه های دانشگاه.
مشاور HSE آزمایشگاه ها در دانشگاه حکیم سبزواری با عنوان اینکه این سه حوزه گام اول پیاده سازی مبحث HSEدر دانشگاه ما را شامل می‌شود، تاکید کرد: در این گام محیط هایی مانند آزمایشگاه ها، کارگاه های تحقیقاتی و دانشجویی، محیط های کاری، تاسیسات، کلاس ها، موتورخانه، خوابگاه ها و …. گام به گام شناسایی خطر خواهند شد.
وی ادامه داد: تاکنون ۲۵ آزمایشگاه در دانشگاه حکیم سبزواری شناسایی خطر شده اند که ۲۰ آزمایشگاه از این مجموع تجزیه و تحلیل شده و پنج آزمایشگاه در حال تجزیه و تحلیل داده ها هستند.
ذوالفقاری ادامه داد: پس از شناسایی خطر پیش بینی کردیم که این خطرات منجر به چه رویدادی خواهد شد، یعنی رویداد محتمل را نیز پیش بینی می‌کنیم و بر اساس این رویداد محتمل راهکارهای پیشگیرانه ارائه می شود، تا با پیشگیری خطر رفع شود. البته ما در این قسمت در جهت کاهش شدت پیامد اقدامات کنترلی تعریف کردیم و برای افزایش کارایی این اقدامات نیز راهکار داده ایم.
وی با اشاره به اینکه این تجزیه تحلیل ها در قالب فرم هایی تکمیل و به معاونت پژوهش و فناوری ارسال شد، افزود: این فرم ها نیز از طریق آزمایشگاه مرکزی برای رابطین HSE آزمایشگاه ها، فرستاده شده تا آنها قسمت شناسایی خطر و بر اساس آن اقدامات پیشگیرانه و کنترلی را اجرا کنند. از طرفی فرم هایی از طرف مسئول راه اندازی آزمایشگاه مرکزی تهیه شده و در اختیار رابطین قرار گرفته تا رابطین بر اساس فرم های شناسایی خطر درخواست وسایل مرتبط و مورد نیاز خود را در رابطه با HSE جهت اصلاح و رفع خطر ارسال کنند.
وی در ادامه گفت: البته گام شناسایی خطر دوره زمانی تعریف شده ای ندارد یعنی همواره باید فرآیند های خطر ساز را شناسایی کنیم و این گام موازی با دیگر گام ها پیش می‌رود. پس از اتمام این فرایند وارد گام آموزش خواهیم شد، که شامل دوره های آموزشی و کارگاه های آموزشی است که درباره خطرات محیط و مواد برگزار خواهد شد. سپس باید ارتباطات ایمنی را تقویت کنیم که شامل ارتباطات درون سازمانی و برون سازمانی می شود. در نهایت با جمع بندی نهایی مستندات وارد گام آخر که پیاده سازی روشهای اجرایی HSE است خواهیم شد.
* دانشگاه حکیم سبزورای مبتنی بر اصول علمی و دستورالعمل های اجرایی استاندارد وارد حوزه HSE شده است
ذوالفقاری خاطرنشان کرد: خوشحالم که بگویم که از معدود دانشگاه‌های هستیم که پیاده سازی این مبحث را بسیار علمی پیش می‌بریم.
وی در بخش پایانی سخنانش با اشاره به اینکه اولین سمینار استقرار نظام ایمنی، سلامت و محیط زیست (HSE)در آزمایشگاه های علمی با حضور معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم، شهریورماه امسال در سالن همایش های پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران برگزار شد، گفت: در بیانیه پایانی این سمینار بر اهتمام تمام مراکز دانشگاهی برای استقرار این نظام تاکید شد. همچنین حاضران در نشست اولین سمینار استقرار نظام HSE در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی، بر ضرورت حمایت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در جهت تامین اعتبارات مورد نیاز برای استقرار نظام HSE در آزمایشگاه های دانشگاه ها و مراکز پژوهش و فناوری تاکید کردند.
مدیرگروه محیط زیست دانشگاه حکیم سبزواری، ادامه داد: همچنین در این بیانیه آمده است، استقرار نظام HSE در دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، موسسات پژوهشی و پارک های علم و فناوری یکی از برنامه های مهم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و ضروری است تمام مراکز نسبت به اجرای دستورالعمل صادره از طرف معاون پژوهش و فناوری وزارت متبوع اقدام لازم را انجام دهند.
وی افزود: در ادامه این بیانیه بر ضرورت اخذ استاندارد ایزو ۱۷۰۲۵ و سایر استاندارهای مرتبط تاکید شده است.
مشاور HSE آزمایشگاه مرکزی دانشگاه حکیم سبزواری ادامه داد: از دیگر مفاد این بیانیه این بود که یکی از شاخص های مهم و اثر گذار در توزیع اعتبارات شبکه شاعا، استقرار نظام HSE در آزمایشگاه ها و کارگاه های مراکز پژوهشی و فناوری است. بنابراین لازم است دانشگاه ها، مراکز پژوهشی برای اجرای آن نهایت سعی و تلاش خود را به کار گیرند.
ذوالفقاری ادامه داد: همچنین در این نشست از یک کتاب در حوزه HSE و نرم افزار رتبه بندی شرکت های ارائه دهنده تجهیزات آزمایشگاهی رونمایی شد و فرآیند رتبه بندی آزمایشگاه های مرکزی عضو شاعا کلید خورد.