به نقل از میزان، بسیاری از افراد پس از انجام آزمایش‌های پزشکی و دریافت برگه نتایج، علاقه‌مندند پیش از بازگشت نزد پزشک برای مطلع شدن از معنا و مفهوم اعداد و حروف اختصاری متعدد و ظاهرا عجیب و غریب، بدانند که حداقل برخی از این حروف و اعداد به چه امری اشاره دارد. این نوشتار راهنمای کمابیش طولانی‌ای از توضیحات مرتبط در همین زمینه است.
آزمایش‌های روتین
الف. آزمایش خون:
ب. آزمایش ادرار
ج. آزمایش مدفوع: گایاگ و کشت مدفوع
سایر آزمایشات غیر جزء آزمایش‌های معمول نبوده و در مورد بیماران خاص استفاده می‌شود، مانند: آزمایش مایع نخاع، آزمایش خلط، آزمایش کشت تراشه، سایر آزمایشات
انواع آزمایش‌های خون
RBC مخفف کلمه «سلول قرمز خون» است. سلول‌های قرمز یا همان گلبول‌های قرمز، در واقع اصلی‌ترین قسمت خون و عامل رنگ قرمز آن هستند. خود این رنگ قرمز به دلیل وجود ماده‌ای به نام هموگلوبین است که کمک می‌کند گلبول قرمز، اصلی‌ترین وظیفه خود یعنی حمل و نقل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن را انجام دهد. به طور خلاصه می‌شود گفت: گلبول‌های قرمز وسیله حمل و نقل اکسیژن از ریه به بقیه سلول‌های بدن هستند.مقادیر طبیعی: بین 7/4 تا 1/6 میلیون در هر میکرولیتر خون. این عدد برای خانم‌ها مقداری کمتر و در کودکان مقداری بیشتر است.
گلبول قرمز به طور طبیعی بعد از تولید در مغز استخوان 120 روز در خون زندگی می‌کند و در آخر عمر خود خرد شده و به عناصر سازنده‌اش تبدیل می‌شود. مقدار RBCها طی بارداری به طور طبیعی کمی کمتر نشان داده می‌شود، چون حجم مایع خون افزایش پیدا کرده است.
عدد RBC در واقع مقدار دقیق گلبول‌های قرمز در 1میلی‌لیتر خون محیطی است. بسته به آزمایشگاه و نوع کیت مورد استفاده، ممکن است مقیاس شمارش این سلول فرق کند. خوردن داروهایی مثل کلرامفنیکل هم باعث کاهش RBC می‌شود.هماتوکریت یا HCT هم یکی از مقادیر اندازه‌گیری گلبول قرمز است. به طور کلی «هم» به معنی آهن است و هرجا در هر کلمه‌ای آمد، حتما آن کلمه ارتباطی با گلبول قرمز دارد. هماتوکریت درصدی از حجم کلی خون است که از گلبول قرمز ساخته شده و با اندازه‌گیری قسمت قرمز رسوب خون در لوله آزمایش نسبت به کل ارتفاع خون اندازه‌گیری می‌شود. به خاطر بیماری‌ها و شرایط مختلفی که می‌توانند اندازه‌گیری RBC و Hgb را با اشکال مواجه کنند،HCT هم اندازه‌گیری می‌شود تا به طور مستقیم نشان‌دهنده اندازه هموگلوبین و گلبول قرمز در خون باشد.
این عدد معمولا با درصد نشان داده می‌شود. مقادیر طبیعی: اعداد بین 42 تا52درصد برای آقایان و 37 تا 47درصد برای خانم‌ها طبیعی به حساب می‌آید. در خانم‌های باردار درصد بالاتر از 33 طبیعی است. محدوده خطر HCT بالاتر از 60 درصد و پایین‌تر از 15 درصد است، که باید مورد بررسی بیشتری قرار بگیرد.
بیماری‌هایی که باعث به وجود آمدن شکل‌های غیرطبیعی گلبول قرمز می‌شوند (مثل بیماری گلبول قرمز داسی‌‌شکل) مقدار هماتوکریت را تغییر می‌دهند. وقتی مقدار گلبول سفید به شدت بالا باشد، بر مقدار هماتوکریت موثر است. در صورت طبیعی بودن اندازه‌های گلبول قرمز، مقدار هماتوکریت 3 برابر هموگلوبین است. هماتوکریت را نباید بلافاصله بعد از خون‌ریزی شدید اندازه‌گیری کرد.
سه حرف WBC مخفف «سلول‌های سفیدخون» و نشان‌دهنده گلبول‌های سفید است. اندازه‌گیری مقدار گلبول‌های سفید خون یکی از روش‌های اصلی تعیین وجود عفونت در بدن است، چون این سلول‌ها که جزو سیستم دفاعی بدن هستند، در شرایط بیماری‌های عفونی و غیرعفونی واکنش‌های مختلفی از خود نشان می‌دهند.
شمارش سلول‌های سفیدخون دو جزء دارد. یکی مقدار کلی گلبول‌های سفید در یک میلی‌لیتر خون و دیگر شمارش جز به جزء این سلول‌ها، چون گلبول سفید خود متشکل از پنج نوع مختلف است که کم و زیاد شدن هرکدام از این انواع معنی خاص خود را دارد. کلمه «diff» که در جلوی CBC به معنی آزمایش خون نوشته می‌شود درخواست برای شمارش همین انواع مختلف گلبولسفید است. مقادیر طبیعی: در بزرگسالان و بچه‌های بالاتر از 2 سال مقدار گلبولسفید بین5 تا10هزار در هر میلی‌لیتر خون طبیعی است. محدوده خطر:WBC کمتر از 2500 و بیشتر از 30 هزار. هرکدام نشان‌دهنده بیماری‌هایی هستند که می‌توانند گاهی خطرناک باشند.
عمل اصلی گلبولسفید مبارزه با عفونت و حذف عوامل خارجی و مزاحم است و در مواقع آلرژ‌ی‌ها هم این سلول‌ها مسوول بروز واکنش هستند. تغییر هر کدام از انواع WBC معنی خاص خود را دارد و ممکن است نشان‌دهنده عفونت با میکروب، ویروس و یا حتی استرس باشد. فعالیت شدید بدنی و ورزش سنگین هم برای مدتی باعث بالا رفتن تعداد WBC در خون می‌شود. بارداری و زایمان هم این مقدار را افزایش می‌دهند.
هموگلوبین در برگه‌های آزمایش مختلف ممکن است به صورت‌های مختلف HGB، Hg، یا Hgb نوشته شود. هم اینها مخفف کلمه هموگلوبین، یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده گلبول قرمز است. این ماده که در آن آهن به کار رفته، خود از اسید آمینه تشکیل شده و جایگاه‌های مختلفی برای ترکیب با اکسیژن دارد. هموگلوبین در جایی که اکسیژن زیاد وجود دارد با آن ترکیب می‌شود و در محیط کم اکسیژن آن را آزاد می‌کند. اندازه‌گیری مقدار کلی هموگلوبین در واقع نوعی نشان‌هنده تعداد گلبول‌های قرمز است. مقادیر طبیعی: مقدار طبیعی برای آقایان بین 14 تا 18 گرم در هر دسی‌لیتر است و برای خانم‌ها مقادیر بین12تا 16 گرم در هر دسی‌لیتر طبیعی. محدوده خطر: هموگلوبین زیر 5 و بالای 20 مقادیر بحرانی به حساب می‌آیند و حتما نیازمند رسیدگی فوری هستند.
مقدار هموگلوبین در بارداری کاهش می‌یابد چون با اینکه خون‌سازی کمی بیشتر شده حجم مایعات بدن و خون بالا رفته و مقدارکلی هموگلوبین در هر دسی‌لیتر آن کاهش می‌یابد. زندگی در ارتفاع هم به خاطر نیاز بیشتر بدن به اکسیژن و کمبود اکسیژن محیط باعث تولید بیشتر هموگلوبین می‌شود. در طحال اغلب سلول‌های پیرخون تخریب می‌شوند. بزرگ شدن طحال یعنی تخریب بیشتر سلول‌ها و به همین دلیل به دنبال آن کاهش RBC و Hgb رخ می‌دهد.
حروف اختصاصی در هر آزمایش:
FBS: قند خون ناشتا
MCHC: غلظت متوسط هموگلوبين
WBC: شمارش گلبول‌هاي سفيد
RBC: شمارش گلبول‌هاي قرمز
HB: همو گلوبين
HC: هماتوکريت (درصد گلبول‌هاي قرمز در خون)
HCV: حجم متوسط گلبول‌هاي قرمز
HCH: مقدار متوسط هموگلوبين در گلبول‌هاي قرمز
R.D.W: ضريب تغييرات اندازه‌گيري گلبول‌هاي قرمز
PLT: شمارش پلاکت‌ها
PTE: درصد پلاکت‌ها
MPV: حجم متوسط پلاکت‌ها
MCH: وزن متوسط هموگلوبين
MCV: حجم متوسط هموگلوبين
M/E: نسبت سلول‌هاي زاينده گلبول سفيد به قرمز
RDW: پهناي گلبول قرمز در منحني
UA: تجزيه کامل ادرار (PH، رنگ، بو،توده‌هاي متراکم)
TGs: تري‌گليسيريد (چربي که باعث رسوب در رگ‌هاو عروق مي‌شود)
HCG: تست حاملگي
FSB: آزمايش قند خون