به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه جهان صنعت از آلودگی و گرد‌وغبار پایتخت گرفته تا آتشی که در پاسارگاد خاموش نشد تا مردم به کمک مسوولان بیایند و حالا هم ماهی‌هایی که در رودخانه «نیمروز» سیستانوبلوچستان تلف شدند و آنچه باقی مانده، تصاویری است که از نگاه مسوولان محیط‌زیست منطقه هیچ نیست مگر بزرگنمایی رسانه‌ها.
منطقه سیستانوبلوچستان در شرق کشور به خودی خود خشک است و مشکلات زیست‌محیطی آن کم نیست. اما این مشکلات را نه رسانه‌ها عمیق کرده‌اند و نه حتی مردم بومی نقشی در تشدید آن داشته‌اند. آنچه محیط‌زیست کشور را به چالش کشیده، نگاه غیرعلمی و عدم آینده‌نگری درباره موقعیت زیست‌محیطی کشور است.
ده‌ها هزار ماهی تلف شدند در مقابل 3 جسد که پیدا نشد
الهام آبتین، رییس اداره حفاظت محیط‌زیست زابل درخصوص علت تلف شدن ده‌ها هزار قطعه ماهی در رودخانه نیمروز استان سیستانوبلوچستان گفت: متاسفانه در هفته گذشته سه نفر در رودخانه نهراب زابل غرق شدند و سازمان امور آب برای پیدا کردن اجساد مسیر آب را بست و در فاصله‌ای که آب بسته شد، به علت افزایش دمای هوا به بالای 40 درجه و وزش بادهای 120 روزه ماهی‌ها با کمبود اکسیژن محلول در آب روبه‌رو شدند. از همین‌رو در یکی دو روزی که آب بسته شد، متاسفانه ماهی‌ها در رودخانه نیمروز تلف شدند. البته با توجه به عکس‌های منتشر شده نمی‌توان درباره مقیاس و وسعت این موضوع قضاوت کرد.
الهام آبتین با اشاره به سیلاب‌های منطقه عنوان کرده: به طور معمول سیلاب که وارد منطقه می‌شود، همراه خود ماهی‌های زیادی می‌آورد و تراکم این ماهی‌ها بعد از مدتی که بادهای 120 روزه شروع و حجم آب ورودی کم و دما زیاد می‌شود، تناسبی با آب موجود در منطقه پیدا نمی‌کنند و در نتیجه وضعیت کاهش منابع حاصل می‌شود و در نهایت گونه‌های جانوری که امکان بقا داشته باشند، حفظ می‌شوند و این وضعیت در این رودخانه نیز به وجود آمده است.
وی عامل اصلی تلف شدن ده‌ها هزار قطعه ماهی در رودخانه نیمروز استان سیستانوبلوچستان را بسته شدن آب رودخانه برای یافتن اجساد و کمبود اکسیژن محلول در آب و تبخیر و افزایش دما عنوان کرد و گفت: خوشبختانه مردم ماهی‌هایی که تلف شده‌اند را جمع‌آوری و از آن بهره‌برداری اقتصادی کردند. به اعتقاد وی وقوع چنین حوادثی اجتناب‌ناپذیر است و هر ساله در برخی مناطق با این موضوع روبه‌رو هستیم.
بستن رودخانه برای پیدا کردن جسد غیرمنطقی است
این در حالی است که اسماعیل کهرم، کارشناس محیط‌زیست درباره بستن مسیر رودخانه می‌گوید: «بستن مسیر رودخانه برای پیدا کردن جسد به هیچ عنوان کاری منطقی به نظر نمی‌رسد و در نهایت روشی مناسب برای پیدا کردن جسد هم نیست.»
کهرم با اشاره به اینکه جسدی که در رودخانه غرق می‌شود در مدتی بسیار کوتاه تجزیه می‌شود، عنوان می‌کند: بهترین روش برای پیدا کردن جسد، جست‌وجوی غواصان است. نباید نسبت به این موضوع بی‌اهمیت باشیم که انحراف آب رودخانه در نهایت کاری منطقی نیست و باعث می‌شود آب‌های زیرزمینی فقیر شوند و در نهایت ضرری که انحراف آب رودخانه به محیط‌زیست وارد می‌کند، بسیار عمیق‌تر از تلف شدن تعداد زیادی ماهی است.
وی با اشاره به فصلی بودن رودخانه «نیمروز» تاکید می‌کند که آب این رودخانه براساس موقعیت جغرافیایی و آب و هوای منطقه خیلی زود خشک می‌شد و نیازی به انحراف مسیر رودخانه نبود. وضعیت رودخانه «نیمروز» به شکلی است که حتی کروکودیل‌های پوزه‌کوتاه که بومی این منطقه هستند، مجبور به مهاجرت از منطقه می‌شوند. از همین رو با توجه به دبی کم‌آب این رودخانه و فصلی بودن آن به هیچ عنوان نمی‌توان توجیهی برای عملکرد مسوولان پیدا کرد.
کهرم با انتقاد از این موضوع که آنچه هیچ توجهی به آن نمی‌شود، نظرات کارشناسان محیط‌زیست است. به اعتقاد وی اگر مسوولان منطقه قبل از اقدام به انحراف یا بستن مسیر رودخانه از کارشناسان محیط‌زیست یا حتی کارشناسان امور شیلات درباره این تصمیم می‌پرسیدند، هرگز نظر مثبتی دریافت نمی‌کردند و در نهایت چنین اقدام غیرعلمی و خلاف محیط‌زیست انجام نمی‌شد.
واکنش محیط‌زیست زابل درباره مرگ ماهی‌ها و عملکرد رسانه‌ها
الهام آبتین انعکاس خبری رسانه‌ها درباره تلف شدن ماهی‌ها را بزرگنمایی رسانه‌ها می‌داند و تاکید می‌کند براساس بررسی‌های صورت‌گرفته توسط کارشناسان محیط‌زیست زابل و بررسی که شخصا در این‌باره انجام داده‌ام، این موضوع به زمان غرق شدن سه نفر از شهروندان در نهراب بازمی‌گردد و تلف شدن ماهیان، به صورت نقطه‌ای بوده و در سایر نقاط منطقه اتفاق نیفتاده است.
به گفته وی، بین ماهیان تلف‌شده گونه‌های دیگری نیز وجود داشته اما آنقدر نبوده که طبق آمارهای اعلام شده به میلیون‌ها بچه‌ماهی برسد و این مرگ‌ومیر ماهیان هرز اصلا در قسمت تالاب هامون نبوده است. متاسفانه در عکس‌های گرفته‌شده چون کادر به صورت بسته بوده محدوده‌ای که عکاس از آنجا عکس گرفته به درستی معلوم نمی‌شود اما در بررسی‌های میدانی که انجام داده‌ایم، دریافتیم این موضوع فقط جنبه بزرگنمایی داشته و طی جلسه‌ای که با اداره شیلات نیز برگزار شد، مشخص شد این ماهیان، ماهیان هرز بودند که پس از بسته شدن مسیر آب به‌دلیل گرمی و دمای بسیار زیاد و وزش باد، تلف شده‌اند. این در حالی است که خبرگزاری مهر عکس‌های متعددی از زوایای مختلفی را به تصویر کشانده که نشان‌دهنده عمق آسیب به ماهیان بوده است.
به اعتقاد وی، گاهی تلف‌شدن ماهیان به جهت کم شدن منبع آبی است که آنها به وسیله آن وارد منطقه می‌شوند به این معنی که وقتی سیلاب از کشور افغانستان وارد سیستان می‌شود، طبیعی است که با خودش ماهیان زیادی را نیز بیاورد ولی زمانی که به جهت گرمی و توفان، دبی آب ورودی و همچنین حجم آب کم شده و در پاره‌ای از نقاط منجر به خشکی رودخانه‌ها و انهار شده، این امر باعث تلف شدن ماهیان می‌شود.
وی اضافه کرد: اخیرا مبحثی به عنوان ارزش‌گذاری اقتصادی منابع زیستی مورد توجه متخصصان قرار گرفته و در این زمینه مردم محلی آگاهی‌های خوبی پیدا کرده‌اند که به عنوان مثال برخی از خانواده‌های سیستانی از همین محل کسب درآمد کرده‌اند و ماهیان تلف شده را خشک کرده و پس از آن به کارخانه‌های پودر ماهی در شهرهای مختلف می‌فروخته‌اند که درآمد خوبی نیز از این بابت عاید آنها شده و از لحاظ اقتصادی کمک خوبی برای آنها بوده است.
ماهی‌هایی که تلف شدند و انکاری که ادامه دارد
گفته‌های آبتین در حالی است که منابع آب‌های سطحی در شهرستان زابل ۹۶ میلیون مترمکعب بوده که حدود ۵۰ میلیون متر مکعب از این آب‌ها برداشت شده است. همچنین در سال زراعی 1383- 1382 سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زابل بالغ بر ۲۵۸۶۱ هکتار است که ۱/۱۶ درصد از سطح کشت زیر کشت استان را تشکیل می‌دهد. از این مقدار ۵۶/۱ درصد به کشت باغات و ۱/۱۶ درصد به زراعت‌های سالانه اختصاص دارد. محصولات عمده زراعی شهرستان غلات، محصولات جالیزی و نباتات علوفه‌ای است. طی همان سال، ۱۱۸ واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده است. از سویی دیگر این شهرستان دارای ۳۱۶ واحد پرورش ماهی با تولید ۱۰۸هزار تن است.
از سویی دیگر مسوولان محیط‌زیست زابل با وجود همه پیگیری‌هایی که از سوی «جهان‌صنعت» تا پیش از نگارش این گزارش انجام شد، پاسخگو نبودند و به نظر می‌رسد با وجود همه شواهد و مدارکی که در دست است بهترین پاسخی که می‌توان یافت، این است که مردم توانسته‌اند از ماهی‌های تلف شده بهره اقتصادی ببرند.
این در حالی است که به گفته کارشناسان و براساس شواهد علمی آسیبی که بستن مسیر رودخانه یا انحراف آن به منابع محیط‌زیستی وارد می‌کند بسیار فراتر از آسیبی است که در تصاویر منتشر شده است. پاسخگو نبودن مسوولان محیط‌زیست منطقه با تاکید بر موضوع تعداد اندک ماهی‌ها یا نفع اقتصادی که به افراد بومی منطقه رسانده است راه‌حل مناسبی برای بهبود وضعیت محیط‌زیست منطقه سیستان نخواهد بود.