امسال هفتادمین سالگرد رخداد سونامی مکران است. حادثه ای که در اثر رویداد زمین لرزه ای به بزرگای 8.1 ریشتر در سال 1324 در مرزهای پاکستان به وجود آمد. این سونامی خسارات فراوانی به سواحل پاکستان همچنین ایران و عمان وارد کرد و کشته های آن تا 4000 نفر نیز گزارش شده است. با گذشت ۷۰ سال از آخرین سونامی مکران در این میان رئيس مرکز لرزه نگاری کشوری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران معتقد است، اگر گسل مکران زمین لرزه بزرگ ایجاد کند، سواحل جنوب شرق ایران را در معرض خطر سونامی قرار می دهد.
علی مرادی رئیس مرکز لرزه نگاری کشوری در پاسخ به این سؤال که خطر سونامی چقدر برای ایران وجود دارد، می گوید: اگر خطر سونامی به درستی شناخته نشده باشد، می‌تواند آثار مخربی روی سازه ها بگذارد. از آنجایی که ایران یک کشور در حال توسعه است، باید مناطق خطرپذیر و میزان خطر را به درستی شناخت و بر اساس آن برنامه ریزی صحیح کرد. اگر بیش از حد، خطر را در منطقه ای دست بالا بگیریم هزینه‌های ساخت‌وساز بیش از مقدار واقعی، بالا می‌رود و اگر دست پایین بگیریم، هزینه هایی ممکن است پایین بیاید اما در اثر رویداد زمین‌لرزه محتمل در آینده ممکن است تلفات و صدمات جبران ناپذیری داشته باشیم.
مرادی ادامه می دهد: زلزله مرز نمی‌شناسد و به طور مثال اگر زلزله‌ای بزرگی در داخل ترکمنستان و در نزدیکی مرز ایران رخ دهد به ایران هم آسیب می‌رساند. همانطور که مرکز زمین‌لرزه فروردین 1392 سراوان در داخل ایران بود و بیشترین تلفات را در پاکستان شاهد بودیم، خواستار تسهیل در افزایش همکاری های علمی منطقه ای و مبادلات مربوط به داده های زمین لرزه با کشورهای همسایه شد.
مرادی می گوید: در ایران خطر سونامی داریم، وقتی زلزله ای در 70 سال پیش در سواحل مکران به وقوع پیوست و سونامی‌اش در پاکستان و ایران حدود ۴هزار کشته داد حال آنکه آن مناطق به مراتب نسبت به حال کم جمعیت تر و توسعه نیافته تر بودند، پس باید اکنون اقدامات جدی تری نسبت به راه اندازی سامانه های هشدار سونامی انجام گیرد و همچنین در برنامه های توسعه ای این منطقه، خطر سونامی در نظر گرفته شود.
مردای با بیان اینکه مکران محل فرورانش صفحة عربی (عربستان) زیر صفحه اوراسیا در جنوب شرق ایران است و لازم است که پایش لرزه ای شود، می گوید: نصب حسگر های لرزه ای در مناطق عمیق دریای عمان و در نزدیکی محل فرورانش مشکلات زیادی دارد. بدلیل وجود نقاط بسیار عمیق این امر مهم با نصب حسگرهای لرزه ای کف اقیانوسی (Ocean bottom seismic sensor)، بسیار هزینه بر و مشکل است که در برنامه های این مرکز وجود دارد، اما می توان به سرعت با استفاده از داده های ایستگاه‌های لرزه ای کشور عمان پایش مناسبی از این چشمه زمین لرزه داشته باشیم که نیازمند گسترش همکاری های علمی منطقه ای است. اگر گسل مکران زمین‌لرزه بزرگ ایجاد کند که با توجه به سابقه لرزه خیزی و طول آن، توانایی تولید آن را نیز دارد، در آن صورت سونامی تولید خواهد شد که متأسفانه سواحل جنوب شرق ایران را در برمی گیرد.
مرادی می گوید: احتمال زلزله بزرگ در این مکان زیاد است. زلزله قابل پیش بینی نیست ولی همانگونه که برای تهران این نگرانی وجود دارد، برای آنجا نیز نگران هستیم. با توجه به اطلاعات تاریخی و دستگاهی، مکران جزو چشمه‌های اصلی تولید سونامی در جهان شناخته می‌شود. در این زمینه به همت یونسکو چند سال پیش، با شاهدان عینی حادثه سونامی 1324 مصاحبه هایی صورت گرفت و کتابچه‌ای در خصوص آن امسال منتشر شد، با ایرانی‌هایی هم که این سونامی را تجربه کرده اند مصاحبه شده است.
مرادی در پاسخ به این سؤال که چرا تاکنون اطلاع رسانی انجام نشده است، می گوید: در این خصوص جلسات فراوان علمی و اجرایی تشکیل شده است. اما اگر لازم به اطلاع رسانی عمومی باشد از مجاری شورای هماهنگی مراکز لرزه نگاری و شتابنگاری کشور خواهد بود. بر اساس مصوبه در مواجه با شایعات سونامی و زلزله، شورای هماهنگی مراکز لرزه نگاری و شتاب نگاری در ایران تشکیل شده است. بر اساس مصوبه موضوع اصل 138 قانون اساسی در سال 1384، در خصوص برخورد با شایعات زمین لرزه و پدیده های مرتبط با آن، چون سونامی، در کشور سازوکار قانونی اندیشیده شده است.
او گفت: در این زمینه شورایی به نام شورای هماهنگی مراکز لرزه نگاری و شتاب نگاری کشور با عضویت رئیس دانشگاه تهران (ریاست شورا)، معاون هماهنگی امور عمرانی وزارت کشور، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، معاون امور فنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و رئیس موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران (دبیر شورا) وجود دارد.
مرادی توصیه می کند، در خصوص شایعات مختلف زلزله که ممکن است باعث تشویش اذهان عمومی شود، شهروندان با مدیریت بحران استان ها تماس داشته باشند.
سلامت نیوز: خطر سونامی در ایران به اندازه زلزله جدی است