ماهنامه دنیای سلامت: بسیاری از بیماری ها یا شرایط می تواند میزان از دست دادن بافت استخوان ها و یا احتمال خطر زمین خوردن را افزایش دهند. شایع ترین آن ها را ما در این مقاله آورده ایم.
نارسایی کلیه مزمن
بسیاری از بیماران مبتلا به نارسایی کلیه مزمن تحت درمان با داروهای گلوکو کورتیکوئیدهای همچون پردنیزون هستند که آن ها را در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار می دهد. به علاوه بیماری های مزمن کلیه می توانند به بیماری های استخوان متابولیک منجر شوند که با کاهش بافت استخوان ها، پرکاری پاراتیروئید یا کمبود ویتامین D همراه است. در این حالت استحکام استخوان ها نیز کاهش می یابد و در نتیجه احتمال شکستگی آن ها بیشتر می شود.
پرکاری پاراتیروئید اولیه
غدد پاراتیروئید، هورمون پاراتیروئید را تولید می کنند که کنترل سطح کلسیم خون بر عهده آن است. در پرکاری پاراتیروئید اولیه، یک تومور- عمدتان خوش خیم- در یک یا چند غده پاراتیروئید، سبب می شود بیش از نیاز بدن، هورمون پاراتیروئید تولید شود. بنابراین هورمون بیشتری به بافت استخوان می رسد که آزادسازی سطح بالایی از کلسیم در استخوان و خون را در پی دارد. در نتیجه خطر احتمال ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی افزایش می یابد.
آرتریت روماتوئید و دیگر بیماری های روماتیسمی
بیماری آرتریت روماتوئید، به عنوان یکی از بیماری های التهاب مفاصل، اغلب به کمک «گلوکو کورتیکوئید»های همچون پروتئین «پردنیزون» درمان می شود. درد و کاهش عملکرد مفاصل معمولا به عدم فعالیت منجر می شود که احتمال از دست دادن بافت استخوانی را بیشتر می کند. مطالعات افزایش «استئوکلاست»- که استخوان را از بین می برند- را در قسمت های درگیر با این بیماری نشان می دهند. علاوه بر آرتریت روماتوئید، «اسپوندیلیت آنکیلوزان» (نوعی بیماری مفصلی) نیز همراه با از بین رفتن استخوان ها است. بسیاری از بیماری های دیگر نیز می توانند به عدم تعادل و افزایش خطر احتمال زمین خوردن منجر شوند.
سندرم سوءجذب مواد غذایی
این سندرم احتمال دارد نتیجه بیماری های روده مثل بیماری کرون (بیماری التهاب روده)، بیماری سلیاک (اختلال خودایمنی روده کوچک) و... باشد. عوامل دیگری همچون جراحی روده به منظور لاغری نیز می تواند در پیدایش این سندرم موثر باشند. این شرایط جذب مواد غذایی را در روده کاهش می دهد که شامل کلسیم و ویتامین D نیز می شود؛ در نتیجه سطح این دو ماه حیاتی در بدن کاهش می یابد و از دست دادن بافت استخوان و افزایش خطر احتمال زمین خوردن و شکستگی استخوان ها را در پی دارد.
کمبود هورمون های جنسی (هیپوگنادیسم)
در زنان، این مشکل معمولا به توقف زودهنگام قاعدگی یا آمنوره (عدم خونریزی در زمان قاعدگی در زنان در سن باروری) منجر می شود. دلایل شناخته شده آن شامل یائسگی زودهنگام (قبل از چهل و پنج سالگی)، اختلالات غذایی همچون بی اشتهایی عصبی، آمنوره ناشی از ورزش کردن (در ورزشکاران حرفه ای)، بیماری غده هیپوفیز، شیمی درمانی و برخی از بیماری های مزمن است.
برخی از این مشکلات به کمک هورمون درمانی قابل درمان هستند. در مردان، سطح پایین تستوسترون می تواند بر اثر شرایطی مثل بیماری های کبدی، مشکلات غده هیپوفیز، شیمی درمانی، بیماری های مزمن و پیری ایجاد شود. برخی از این بیماری ها به کمک تستوسترون درمان می شوند.
بیماری های مزمن کبد
یک بیماری کبدی با کاهش تشکیل بافت استخوان، کمبود ویتامین D و هورمون های جنسی همراه است که همگی می توانند به از دست دادن استخوان ها منجر شوند. به علاوه برخی از بیماری های مزمن کبد با داروهای گلوکو کورتیکوئیدهای همچون پردنیزون درمان می شوند. تا پنجاه درصد از افراد مبتلا به بیماری های مزمن کبد در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.
دیابت
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد زنان و مردان مبتلا به دیابت، بیشتر در معرض کاهش تراکم استخوان و در نتیجه شکستگی استخوان ها قرار دارند. اگر دیابت نوع یک و دو به خوبی کنترل نشوند، اغلب همراه با حملات هیپوگلیسمی (پایین افتادن قند خون) و یا نوروپاتی (اختلال عصبی همراه با خارش، بی حسی، ضعف و دردهای سوزاننده) در پاها می شوند. این دو عارضه دیابت، ممکن است خطر افتادن و شکستگی را در بیماران افزایش دهند.
پرکاری تیروئید درمان نشده
سطح طبیعی هورمون تیروئید در خون، سلامت استخوان ها را حفظ می کند. ترشح بیش از حد این هورمون ها در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کند که می تواند به از دست دادن بافت استخوان در گذر زمان منجر شود.
بیماری مزمن انسدادی ریه
این بیماری عموما در نتیجه سیگار کشیدن به مدت طولانی ایجاد می شود؛ اما می تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد. بیماری مزمن انسدادی ریه، گاه با برونشیت حاد یا آمفیزم (بیماری ریه که در آن ویژگی ارتجاعی ریه و دیواره های آلوئول های آن از بین می رود یا هر دو همراه است.
اغلب مشکلاتی همچون سرفه مزمن، تولید خلط، تنگی نفس در هنگام فعالیت یا استراحت (بسته به شدت آن) و عفونت های مکرر ریه نیز از دیگر عوارض این بیماری است. بین بیماری مزمن انسدادی ریه و کاهش تراکم استخوان یا پوکی استخوان رابطه ای نزدیک وجود دارد که معمولا با عواملی مثل سابقه مصرف سیگار، وزن بدنی پایین، رژیم غذایی نامناسب و درمان با استروئیدها ترکیب شده است.
اختلالات عصبی
بسیاری از اختلالات و مشکلات عصبی همراه با افزایش شکستگی استخوان ها هستند؛ چرا که آن ها اغلب احتمال سقوط و زمین خوردن، کاهش بافت استخوانی هر دو را در پی دارند. به عنوان مثال:
• شرایط یا صدمات ناشی از عدم تحرک با از دست دادن استخوان ها همراه است. از این دسته می توان از سکته مغزی و ام اس نام برد.
• اختلالات یا صدمات ناشی از مشکلات عدم تعادل یا مشکلاتی در تحرک و راه رفتن، با افزایش احتمال زمین خوردن و شکستگی همراه هستند. از این دسته می توان از فلج مغزی، پارکینسون، سرگیجه و ضعف عضلات اندام تحتانی نام برد.
برخی از شرایط و بیماری های دیگر نیز به پوکی استخوان منجر می شوند:
• داروهای خاص که تراکم بافت استخوان را کاهش می دهند؛ ایدز، تالاسمی، بیماری هیپوفیز.