براساس آمار سازمان محیطی زیست، ایران با دارا بودن هفت درصد جنگل از کل مساحت جزو کشورهای فقیر در زمینه دارا بودن جنگل است و به گفته کارشناسان متوسط سرانه فضای جنگلی در ایران برای هر نفر 18صدم هکتار است در حالی که متوسط جهانی این رقم هشت دهم هکتار است.
این در حالی است که هیولای آتش از ابتدای سالجاری به جان جنگل های کشور افتاده و با ولعی تمام نشدنی عرصه های طبیعی را می بلعد . به اعتقاد کارشناسان اگر همین روال پیش رود دیگر تا چند سال آینده جنگلی برای آیندگان باقی نخواهد ماند.
چندی پیش سرهنگ قاسم سبزعلی فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری به خبرگزاری مهر اعلام کرده بود در سال جاری آتش سوزی در جنگل های کشور نسبت به سال گذشته 40 درصد افزایش داشته است.
قطعا این آمار زنگ خطری برای جنگل های کشور است که باید جدی گرفته شود زیرا اگر زمان از دست برود دیگر فرصتی برای جبران باقی نخواهد ماند.
ناصر مقدسی قائم مقام سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری در این زمینه به خبرنگار علمی ایرنا گفت: از ابتدای سالجاری تاکنون بیش از 7 هزار هکتار از جنگل های کشور شامل عرصه های جنگلی و مرتعی در آتش سوخته است.
وی افزود: بررسی ها نشان می دهد دلیل اصلی بروز آتش سوزی در جنگل ها عوامل انسانی است که این عامل هم 20 درصد آن عمدی و 80 درصد باقیمانده بر اثر سهل انگاری و بی مبالاتی گردشگران و مسافران است.
رییس شورای عالی جنگل ها و مراتع ادامه داد: اکنون مناطق جنگلی در شمال کشور و مراکز زاگرسی حدود 4 ماه است بارندگی نداشته است از این رو برای شعله ور شدن کاملا مستعد هستند و برای جلوگیری از این فاجعه باید سیستم های هشدار در مجاورت پهنه های جنگلی ایجاد کنیم که اکنون کشور فاقد این امکانات است.
وی افزود: سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری برنامه های مدونی برای مقوله پیشگیری از آتش سوزی در جنگل ها دار که دراین راه حدود 40 تا 50 هزار نفر از دوستداران طبیعت نیز با این سازمان همکاری می کنند.
مقدسی گفت: اکنون در تمام استان های کشور یگان حفاظت سازمان جنگل ها و مراتع فعالیت می کند اما برای حفاظت بهتر از عرصه های جنگلی باید مرکز اطفای حریق با اولویت در استان های شمالی و زاگرسی کشور که جنگل بیشتری دارند ایجاد شود.
وی تاکید کرد: اکنون سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری از نظر امکانات و تجهیزات اطفای حریق در شرایط مناسبی به سر نمی برد، البته دولت در سالجاری 400 دستگاه خودرو به این سازمان داده که 200 دستگاه آن دارای تانکر آب است اما برای مقابله با پدیده ای همچون آتش سوزی کافی نیست.
قائم مقام سازمان جنگل ها مراتع و ابخیزداری اظهار کرد: پیش بینی های هواشناسی نشان می دهد خشکسالی در کشور همچنان تا چند سال آینده ادامه دارد بنابراین ادامه این روند موجب خشک تر شدن جنگل ها خواهد شد و این روال درختان را برای آتش گرفتن مستعد تر می کند از این رو پیشگیری باید در اولویت کارها قرار گیرد.
مقدسی گفت: برای حفاظت از عرصه های جنگلی از قوه قضاییه نیز درخواست کمک کرده ایم تا با متخلفانی که موجب بروز اتش سوزی می شوند بر اساس قانون برخورد کنند.
همچنین سرهنگ حمید رضا خیلدار فرمانده یگان حفاظت سازمان محیط زیست درباره عرصه های تحت پوشش این سازمان به خبرنگار علمی ایرنا گفت: در سه ماه اول سالجاری 867 هکتار از جنگل های کشور دچار آتش سوزی شده است.
وی اظهار کرد: در سه ماه اول سالجاری جنگل های استان های چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه، فارس، مازندران، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان شمالی و گلستان به ترتیب 98 ، 60 ، 313، 80، 50، 6 و 254 هکتار در آتش سوخت.
این در حالی است که در سه ماه بعدی نیز هم همچنان شاهد بروز آتش سوزی در جنگل های کشور بوده ایم و قطعا این آمار بسیار بیشتر شده است.
*** جبران خسارت آتش سوزی در جنگل های فارس به بیش از 10 سال زمان نیاز دارد
همچنین چندی پیش جنگل های کوه موک در شهرستان فیروزآباد استان فارس در آتش سوخت و چند روز بعد از آن جنگل های کوه درا (DRA) از بخش ماهور میلاتی در نورآباد ممسنی شهرستان ممسنی این استان نیز آتش گرفت.
آمارهای رسمی نشان می دهد آتش سوزی از ابتدای سالجاری به چهار هزار و 800 هکتار از منابع جنگلی و مرتعی استان فارس خسارت زده است.
مسوولان منابع طبیعی فارس معتقدند آتش سوزی جنگل های این استان امسال به اندازه ای وسیع بوده است که خسارات وارده به منابع جنگلی تا 10 سال آینده و حتی بیشتر نیز جبران نخواهد شد.
جنگل گلستان هفت بار سوخت
از ابتدای سالجاری جنگل های پارک ملی گلستان هفت بار دچار آتش سوزی شد که در این مدت بیش از 800 هکتار از جنگل ها و مراتع آن سوخت و خسارات زیادی به عرصه های جنگلی و مرتعی وارد شد.
20 هکتار جنگل در البرز دچار حریق شد
آتش سوزی جنگل های استان البرز در بخش آسارا نزدیک ' ری زمین ' نیز دیگر فاجعه آتش سوزی در کشور است. وسعت این منطقه 200 هکتار است که حدود 20 هکتار از آن در آتش سوخت.
*** جنگل های دیل از توابع گچساران همچنان شعله ور است
15 شهریور جنگل های دیل از توابع گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد دچار حریق شد که با وجود سه روز تلاش بی وقفه نیروهای امداد رسان و مردم، آتش در این جنگل ها همچنان شعله ور است.
این آتش سوزی ها در حالی جنگل ها و درختان کشور را طعمه خود می کند که به گفته محمد درویش عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع؛ فقط 7 درصد خاک کشور را جنگل تشکیل می دهد و بر این اساس ایران جزو کشورهایی با پوشش کم جنگلی در دنیا شناخته شده است زیرا کشورهایی که زیر 10 درصد از خاکشان جنگل باشد دارای اکوسیستم های حساس و شکننده هستند.
14 میلیون هکتار جنگل در کشور وجود دارد که 12 میلیون هکتار طبیعی و 2 میلیون هکتار دست کاشت است.
وی افزود: متوسط سرانه فضای جنگلی در ایران برای هر نفر 18صدم هکتار است در حالی که متوسط جهانی این رقم هشت دهم هکتار است بنابراین کمتر از یک چهارم میانگین جهانی سهم هر ایرانی از فضای جنگلی است که این نشان دهنده این است که توجه به حفظ پوشش جنگلی باید چهار برابر متوسط جهانی باشد که عملا این اتفاق نیفتاده است و جنگل های ما در شمال و غرب کشور آماج تصرف و پاک تراشی و آتش سوزی قرار گرفته اند.
درویش گفت: در حالی شاهد از بین رفتن جنگل در کشور به وسیله آتش سوزی هستیم که عوامل مختلفی مانند برداشت های بی رویه و قاچاق چوب نیز حیات جنگل کشور را تهدید می کند، آمارهای تخریب جنگل در کشور متفاوت است اما برخی آمارها تخریب سالانه حدود 20 تا 50 هزار هکتار را نشان می دهد.
وظیفه حفاظت از جنگل های کشور بر عهده سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری است اما سازمان حفاظت محیط زیست نیز به عنوان متولی محیط زیست کشور اقدامات خاص خودش را دارد به گونه ای که معصومه ابتکار معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار علمی ایرنا گفت: یکی از کارهای در دست اجرای این سازمان ایجاد ستاد واکنش سریع برای مقابله با آتش سوزی در جنگل ها است.
وی تاکید کرد: از این رو در تلاش هستیم برای مقابله با آتش سوزی به ویژه در جنگل ها و مراتع با همکاری ستاد مدیریت بحران کشور، سازمان های هلال احمر و منابع طبیعی و آبخیزداری ستاد واکنش سریع ایجاد کنیم.
وی با اشاره به لزوم تجهیز امکانات لازم برای مقابله با آتش سوزی تاکید کرد: استفاده از فناوری های نوین و پیشرفته برای حفاظت از محیط زیست و مناطق حفاظت شده جزو برنامه های سازمان محیط زیست است زیرا می توان از فناوری های روز نسبت به پایش و شناسایی نقاط حادثه خیز استفاده کرد.
به گفته وی برای این منظور تفاهم نامه مشترکی بین سازمان حفاظت محط زیست و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری امضا شده است.
ابتکار اظهار کرد: قطعا اگر آتش سوزی در دقایق اولیه شناسایی شود راحت تر می توان مانع گسترش آن شد از این رو پایش مناطق حفاظت شده با استفاده از فناوری های نوین جزو برنامه های سازمان محیط زیست است.
سرهنگ حمید رضا خیلدار فرمانده یگان حفاظت محیط زیست نیز دراین زمینه به خبرنگار علمی ایرنا گفت: معمولا در مناطق جنگلی از اوایل آبان تا آذرماه شرایط برای آتش سوزی فراهم می شود چون در این زمان درختان خشک و بدون آب هستند و در علفزارها و دشت ها نیز این شرایط در ماه های خرداد تا مهرماه فراهم می شود.
آتش سوزی ها معمولا در مناطقی رخ می دهد که محل گذر عابران و مسافران است از این رو آگاهی سازی عموم مردم برای نحوه استفاده از جنگل و اهمیت حفظ آنها از اهمیت زیادی برخوردار است.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: هر یک فقره آتش سوزی خسارات زیادی و در برخی موارد جبران ناپذیری را به پهنه های جنگلی و محیط زیست منطقه وارد می کند زیرا قطعا تنوع زیستی زیادی از گیاهان تا جانوران طعمه آتش می شوند و زیستگاه های آنها نیز از بین می رود.
درختان و جنگل ها ریه جوامع بشری هستند که اگر از بین روند دیگر تنفس ممکن نخواهد بود تولید اکسیژن،تمیز کردن خاک، کنترل آلودگی صوتی، کاهش قدرت سیل و جذب روان آب ها، جذب کربن، تمیز کردن هوا، سایه و سرما، بادشکن و جلوگیری از فرسایش خاک برخی ویژگی ها ومزایای درخت است.
*** تولید اکسیژن
یک درخت بالغ با برگ های فراوان می تواند اکسیژن مورد نیاز 10 نفر در طول سال را تامین کند. نکته مهمی که مردم کمتر به آن توجه می کنند این است که جنگل و درختان همانند یک فیلتر غول آسا به تمیز کردن هوایی که تنفس می کنیم، می پردازند.
*** تمیز کردن خاک
درختان در تمیز کردن خاک نقش مهمی ایفا می کنند. درختان به جذب مواد شیمیایی و آلودگی های خطرناک دیگر از خاک می پردازند، همچنین آنها به ذخیره آلاینده های مضر اقدام کرده و یا میزان ضرر و آسیبشان را کاهش می دهند.
*** کنترل آلودگی صوتی
درختان می توانند سر و صدای محیط شهری را با کارایی مشابه با یک دیوار سنگی کاهش داده و یا به کلی از بین ببرند. درختانی که در نقاط کلیدی محیط اطراف یک یا چند خانه کاشته می شوند می توانند به کاهش سر و صدای ناشی از بزرگراه ها یا فرودگاه ها کمک کنند.
*** کاهش قدرت سیل و جذب روان آب ها
قدرت سیل و توفان توسط درختان و یا جنگل به طور چشمگیری کاهش می یابد، به عنوان مثال یک صنوبر کلرادویی هنگامی که به رشد کامل برسد می تواند سالانه یک هزار گالن آب را جذب کند.
*** جذب کربن
درختان برای تولید مواد غذایی مورد نیاز خود به جذب و ذخیره دی اکسید کربن در چوب، ریشه ها و برگ ها اقدام می کنند. این در شرایطی است که دی اکسید کربن اصلی ترین گاز گلخانه ای و از عوامل موثر در گرمایش جهانی محسوب می شود، از این رو درختان و جنگل ها نقشی کلیدی در جذب و ذخیره کربن ایفا می کنند.
*** تمیز کردن هوا
درختان با اختلال در جریان ذرات معلق، کاهش حرارت و جذب آلاینده هایی مانند مونو اکسید کربن، دی اکسید گوگرد و دی اکسید نیتروژن به پاکیزگی و تمیز کردن هوا کمک می کنند.
*** سایه و سرما
سایه درختان در فصل تابستان گرما را کاهش می دهد. همچنین در فصل سرما، درختان به کاهش نیروی بادهای زمستانی کمک کرده و می توانند در کاهش هزینه های گرمایشی موثر باشند.
*** باد شکن
درختان و جنگل ها به عنوان باد شکن عمل می کنند. در فصل های سرد و مناطق باد خیز و یا هنگام توفان، درختانی که در مسیر باد قرار دارند به کاهش قدرت آن کمک می کنند.
*** جلوگیری از فرسایش خاک
یکی از گزینه های اصلی مقابله با فرسایش خاک، کاشت درخت و گیاهان دیگر مانند چمن است. ریشه درختان به افزایش استحکام خاک کمک کرده و تنه و برگ های آنها را نیروی باد و باران که می توانند به فرسایش و شسته شدن خاک منجر شوند، کاهش می دهند. جذب روان آب ها و رسوبات به جا مانده از توفان نیز به جلوگیری از فرسایش خاک کمک می کند.
منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)