مریم صدرالادبایی، فهیمه حسن‌میری: پیش از این که نماینده هماهنگکننده مقیم سازمان ملل متحد در ایران، به مرخصی برای تعطیلات سال نوی میلادی برود و در آخرین ساعت‌های آخرین روز کاری‌اش، فرصتی فراهم شد تا با او در ساختمان سازمان ملل در ایران گفت‌وگو کنیم.
گری لوییس که نزدیک 26 سال است در آسیا، آفریقا، اروپا، آمریکا و خاورمیانه، در سازمان ملل فعالیت می‌کند، از فروردین امسال به عنوان نماینده هماهنگکننده مقیم سازمان ملل متحد و نماینده مقیم برنامه توسعه سازمان ملل متحد در ایران منصوب شده و همراه همسر و سه دخترش به تهران آمده است.
در این دیدار، با گری لوییس که در مهرماه از دریاچه ارومیه بازدید و درباره اوضاع این دریاچه اظهار نگرانی کرد، گفت‌وگو کردیم؛ گفت‌وگویی درباره دریاچه ارومیه، اوضاع محیط زیست ایران و اقدامات و برنامه‌های سازمان ملل برای حل مشکلات زیست‌محیطی.
با توجه به این که شما به عنوان نماینده سازمان ملل متحد در ایران، مسائل زیست‌محیطی را هم در ایران دنبال می‌کنید، در حال حاضر به نظرتان مهمترین مشکلات ایران از نظر محیط زیست چه مواردی هستند؟
اگر بخواهیم به مهمترین موضوعات مهم زیست محیطی در ایران توجه کنیم باید شش مورد را در نظر بگیریم؛ اول از همه وجود کربن و سایر گازهایی است که در هوا وجود دارد، پس از آن منابع آبی بسیار مهم هستند که باید درباره مصرف آنها دقت کرد، مورد سوم تخریب زمین، بیابان‌زایی و جنگل‌زدایی است، مورد چهارم آلودگی هوا است که اخیرا هم آقای روحانی درباره آن هشدار دادند، مورد پنجم که نتیجه موارد دیگر است به خطر افتادن تنوع زیستی است و مشکل ششم اقدامات غیرقانونی است که گاهی در محیط زیست صورت می‌گیرد که به توجه نیاز دارد چراکه دولت‌ها مسئول حفاظت از محیط زیست هستند.
آلودگی هوا مهمترین مشکل نیست؟
من شش مشکل مهم محیط زیستی را مطرح کردم و تمام این موارد مهم و قابل توجه هستند. افراد مختلف می‌توانند دیدگاه‌های مختلف داشته باشند. آلودگی هوا یکی از مهمترین موضوعاتی است که باید برای آن فکری شود. من می‌دانم که هوای آلوده تنها در تهران وجود ندارد بلکه در اصفهان، اهواز، اراک، سنندج و شهرهای دیگر هم هست؛ اما باید بگویم نگرانی من بیشتر درباره آب و تخریب زمین است. در حال حاضر ایران یکی از مهمترین تولیدکنندگان مواد غذایی است اما باید دید در سال‌های آینده هم می‌تواند این وضعیت را حفظ کند یا با به خطر افتادن منابع آبی دچار مشکل خواهد بود.
شما از دریاچه هم ارومیه بازدید کرده‌اید. ارزیابی‌تان از موقعیت فعلی این دریاچه چیست؟
بله من به آنجا رفته و بازدیدی از دریاچه ارومیه داشتم. وقتی آنجا رفتم به شدت متاثر شدم چرا که با یک محیط خشک، خالی و سفید و سرشار از نمک مواجه شدم. در آنجا به جای این که دریاچه وجود داشته باشد بادهای نمکی وزیدن گرفته بود و زمین‌های کشاورزی اطراف را تهدید می‌کرد. در اثر این اتفاق، محصولات کشاورزی که در آن ناحیه وجود داشت غیرقابل استفاده شده بود چون بیش از حد نمک روی آنها را فراگرفته بود. این از بین رفتن کشاورزی در آن منطقه زندگی اقتصادی مردم را هم خدشه دار کرده و برای آنها چاره‌ای باقی نمی‌گذارد جز این که به شهرهای دیگر مهاجرت کنند. با توجه به این مسائل من بسیار درباره وضعیت زیست‌محیطی، اقتصادی و انسانی آن منطقه نگرانم. وظیفه من به عنوان نماینده سازمان ملل در اینجا این است که تلاش کنم از هر امکانی که برای بهبود این وضعیت وجود دارد استفاده کنم یا مهمتر از آن این که هشدار و اخطار بدهم که این وضعیت خطرهای زیادی در بر دارد. اتفاقی که در ارومیه افتاده یک تراژدی عظیم است. آنجا الان شبیه سطح مریخ است. من درباره وضعیت آنجا شنیده بودم اما اصلا توقع مواجه شدن با چنین وضعیتی را نداشتم و کاملا شوکه شده بودم.
به نظرتان امیدی برای نجات این دریاچه هست؟
زمان زیادی طول کشیده که این دریاچه به این وضعیت برسد و بنابراین زمان زیادی هم لازم است که بتوان آن را نجات داد؛ ولی من معتقدم این کار شدنی است و می‌توان وضعیت دریاچه ارومیه را بهبود بخشید. من فکر میکنم این کار آسان نیست اما محال هم نیست و می‌توان دریاچه ارومیه را احیا کرد. من درباره اتفاقاتی که در صد روز اول دولت جدید درباره دریاچه ارومیه رخ داده شنیده‌ام که از آن حمایت می‌کنیم و حالا باید ببینیم چه اتفاقی در ادامه می‌افتد.
سازمان ملل متحد چطور می‌تواند برای بهبود وضعیت این دریاچه وارد عمل شود؟
ما برنامه‌هایی برای این کار داریم. برنامه ما که شامل بیست اقدام می‌شود. یکی از کارهایی که باید انجام داد، کمک گرفتن از سیاستمداران در این زمینه است. یکی دیگر از اقدامات این است که مردم را وارد کار کنیم چرا که الان می‌بینیم بسیاری از منابع آبی به دریاچه نمی‌رسد و در بین راه صرف مواردی مانند کارهای کشاورزی می‌شود در حالی که باید کاری کرد این میزان آب دوباره به دریاچه برگردد. من به عنوان نماینده سازمان ملل در ایران، مسائل محیط زیستی را در اولویت برنامه‌هایم دارم. بخشی از کار ما این است که توجه‌ها را به سمتی که فکر می‌کنیم در خطر قرار گرفته جلب کنیم. شاید در سال‌های گذشته موضوعات مربوط به محیط زیست چندان موضوعات قابل توجهی به نظر نمی‌رسیدند اما امروزه یکی از مهمترین مسائل این است که همه بدانند چطور باید از محیط زیست محافظت کنند و اگر این مراقبت را انجام ندهیم باید منتظر انواع و اقسام عواقبی که در پی دارد باشیم.
وضعیت سایر دریاچه‌ها در ایران چطور است؟
آنچه باید نسبت به آن هشدار بدهم و خطرناک است کاهش میزان باران است چرا که اگر این کاهش اتفاق بیفتد میزان محصولات غذایی که تولید می‌شود هم کم خواهد شد. از طرف دیگر، اتفاقی که در حال رخ دادن است گرم شدن هوا است که آن هم می‌تواند باعث خراب شدن محصولات کشاورزی شود و منابع آبی بیشتری هم در نتیجه آن مصرف می‌شود.
چنین مشکلی در کشورهای دیگر هم وجود دارد؟
بله، به عنوان مثال چنین اتفاقی درباره دریاچه آرال هم افتاد، که البته دیگر الان دریاچه نیست و فقط ساحلی از آن باقی مانده است. این اتفاق در آنجا به این دلیل افتاد که از آب آن برای مصارف کشاورزی و اقتصادی استفاده شد و به آینده درازمدت توجهی نشد. همین نگرانی الان درباره دریاچه ارومیه هم وجود دارد اما اگر برای آن کاری صورت بگیرد می‌تواند دوباره به همان حالت سابق برگردد.
و آلودگی هوا چطور؟
آن هم در سال‌هایی در کشورهای دیگر وجود داشته است به عنوان مثال در لندن که دو هزار نفر در سال جانشان را به این دلیل از دست دادند. اما اگر حالا بروید می‌بینید اوضاع درست شده و دیگر کمتر نگرانی راجع به این مساله وجود دارد. من مطمئنم در ایران هم برای کاهش این مشکلات برنامه وجود دارد و مردم هم باید کمک کنند که این مشکلات حل شود.
بیشتر مردم دلشان می‌خواهد برای نجات محیط زیست کاری انجام دهند، اما نمی‌‌دانند باید چه کاری انجام دهند. مردم چطور می‌توانند در بهبود شرایط محیط زیست شهر و کشورشان موثر باشند؟
من در کشورهای زیادی با مردمی مواجه بوده‌ام که نسبت به مسائل مربوط به محیط زیست علاقمند بوده و می‌خواسته‌اند کارهایی برای حفظ آن انجام دهند اما در مقابل مردمی هم هستند که کارهایی بر ضد آن انجام می‌دهند به عنوان مثال این که درختها را به طور گسترده و برای منافع کارفرمایشان قطع می‌کنند. بنابراین به نظرم یکی از مسائل مهم این است که دولت‌ها کاری انجام دهند و شرایط را طوری فراهم کنند که مردم مجبور نباشند به دلایل اقتصادی به محیط زیست ضربه بزنند. اتفاقی که در ارومیه هم در حال رخ دادن است و مردم به دلیل نیاز مالی به استفاده بیش از اندازه از آب دریاچه ارومیه روی آورده و به صورت قانونی یا غیرقانونی از آن استفاده می‌کنند و دریاچه به این روز افتاده است. بنابراین مردم اول خودشان و شرایط زندگی‌شان را در نظر می‌گیرند و بعد از آن به محیط زیست فکر می‌کنند و این به دولتمردان بستگی دارد که هم شرایط را برای زندگی مردم طوری فراهم کنند که لازم نباشد به محیط زیست صدمه بزنند و هم قوانینی وضع کنند که از صدمه زدن مردم به محیط زیست پیشگیری کند و با استفاده از قوانین مناسب آنها را مجبور به رعایت چنین ملاحظاتی کنند.
رفع تحریم‌ها چقدر می‌توانند به بهبود اوضاع محیط زیستی در ایران کمک کنند؟
من هم معتقدم رفع تحریم‌ها علاوه بر برطرف کردن مشکلات دارویی و تحصیلی، در زمینه محیط زیست هم می‌تواند از جهات زیادی موثر واقع شود؛ دسترسی به تکنولوژی‌های روز که درمورد محیط زیست به کار می‌رود، این که چه نوع سوختی برای ماشین‌ها به کار رود و در بسیاری از موارد دیگر می‌تواند در بهتر کردن اوضاع نقش داشته باشد.
مذاکره و کمک گرفتن از کشورهای همسایه چطور؟ برنامه‌ای برای آن وجود دارد؟
کمک گرفتن از عراق و ترکیه برای مواردی مانند گرد و غبارهایی که از این کشورها وارد می‌شود در نظر گرفته می‌شود. خشک بودن کشور عراق و گرد و خاک‌هایی که از آنجا وارد می‌شود باعث این می‌شود که مناطقی از ایران دچار مشکلاتی شوند و باید با کمک گرفتن از آنها این مشکلات را کاهش داد.
با مسئولان سازمان محیط زیست ایران در ارتباطید؟
ما به صورت فعالانه با آنها ارتباط داریم. ما با خانم دکتر ابتکار و تیمشان در زمینه‌های مختلفی مانند آب، تنوع زیستی، جنگل‌زدایی و بسیاری موارد دیگر در ارتباط هستیم.
اقداماتی که در سال‌های اخیر از طرف مسئولان ایرانی برای بهتر کردن وضعیت محیط زیست انجام گرفته چقدر مفید و موثر بوده است؟
در هر کشوری برنامه‌هایی وجود دارد و مهم این است که آن برنامه‌ها چطور اجرا شوند. من فکر میکنم الان باید تمرکز روی اولویت‌بندی برنامه‌های محیط زیستی و پیدا کردن راه حل برای مشکلات موجود باشد. این کار، کار ساده‌ای نیست و تغییرات اقلیمی و مشکلات مربوط به محیط زیست در کشورهای دیگر هم وجود دارد. ما در سال‌های اخیر مذاکرات زیادی درباره این مسائل انجام داده‌ایم، ممکن است بعضی از افراد بگویند این مذاکرات نتیجه مناسبی نداشته است اما به اعتقاد من این کارها به یک حرکت مدنی نیاز دارد. به طور کلی اقدامات زیادی در حال انجام است؛ اقداماتی درباره مسائل مربوط به آب، جنگل‌زدایی و حتی استفاده صحیح از انرژی. می‌خواهم اینطور نتیجه‌گیری کنم که این سطح از اقداماتی که خانم ابتکار و آقای روحانی انجام داده‌اند، باعث دلگرمی ما بوده است.
چه نمره‌ای به عملکرد دولت ایران و سازمان حفاظت از محیط زیست در زمینه حفاظت از محیط زیست می‌دهید؟
من نمی‌توانم به عملکرد دولت‌ها نمره‌ای بدهم. شاید سوال بهتر این باشد که از آنها بپرسید چه نمره‌ای به سازمان ملل متحد می‌دهند.
چه نمره‌ای به سازمان ملل متحد می‌دهید؟
من نیمه پر لیوان را می‌بینم و امیدوارانه به شرایط نگاه میکنم. ما مشکلات را شناسایی می‌کنیم و برای رفع آنها برنامه می‌ریزیم. گاهی در این کار موفقیم و گاهی هم شکست می‌خوریم اما باز هم تلاش‌هایمان را ادامه می‌دهیم. من 26 سال در سازمان ملل متحد بوده‌ام و نقاط قوت و ضعفی را در آن دیده‌ام، اما به هر حال هنوز در آن کار میکنم چون معتقدم نباید دست از تلاش برداشت.
پیش آمده که یک روز بیدار شوید و ببینید هوا به قدری آلوده است که دیگر نمی‌خواهید در تهران باشید؟
این اولین شهر آلوده‌ای نیست که در آن زندگی میکنم. پیش از این هم در شهری بودم که نمی‌خواهم نامش را بیاورم اما به مدت چهارسال و نیم با خانواده‌ام در آنجا زندگی کردیم و در شغلی که الان هستم نبودم و هر روز بیرون رفته و در محل کارم حاضر می‌شدم؛ اما آنجا را ترک نکردم و اینجا را هم به این دلیل ترک نمی‌کنم. همانطور که اشاره کردم من فکر میکنم این مشکلی است که قابل حل شدن است.
منبع : خبر آنلاین