فرهاد پورسخا روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: بسیاری از دشت های بزرگ کشور مانند دشت قزوین و اسلامشهر به ویژه دشت های شرقی کشور که بیشترین کمبود آب را دارند دچار پدیده فرونشست شده اند ، در استان های مرکزی هم شاهد بروز این پدیده هستیم، متاسفانه در برخی دشت های شمالی کشور که بارندگی زیاد است نیز فرونشست مشاهده می شود.
پورسخا گفت: بارش سالانه در کشور حدود 400 میلیارد متر مکعب است که از این میزان حدود 120 میلیارد متر مکعب قابلیت جذب و استفاده دارند و بقیه در قالب آبهای سطحی و آبهایی که وارد تالاب می شوند مورد استفاده قرار می گیرند.
وی معتقد است میزان مصرف کشور از منابع آبی زیر زمینی به مراتب بیشتر از مقداری است که زمان بارندگی جذب زمین می شود، یعنی اکنون از ذخیره های دوران قدیم آبهای زیر زمینی استفاده می شود که این میزان برداشت بیش از توان طبیعی سفره های آبی است. به عبارتی چندین برابر بیشتر از توان این منابع برداشت می شود.
وی افزود: این نحوه برداشت سبب می شود تا سطح ایستایی سفره های زیر زمینی از حد معمول پایین تر رود که به اصطلاح می گویند بیلان آبی کاهش یافته است، با این تعریف می توان گفت بیلان آبی در دشت های بزرگ کشور منفی است.
مدیر دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: بر اثر پایین رفتن سطح ایستایی آبهای زیر زمینی، دشت هایی که روی آن قرار دارند دچار فرونشست می شوند که بر اثر این فرو نشست بخش آبرفتی و اسفنجی خاک که آب را در خودش نفوذ می داده متراکم می شود که در این شرایط دیگر قادر به جذب آب نیست در واقع حالت اسفنجی خود را از دست می دهد و این دیگر قابل جبران نیست.
وی اظهارداشت: این اتفاقی است که اکنون در دشت های کشور افتاده است و سفره های زیر زمینی خاصیت اسفنجی خود را برای ذخیر کردن آب از دست داده اند.
پورسخا به عوارض زیست محیطی پدیده فرونشست اشاره کرد و گفت: مهمترین عوارض زیست محیطی این پدیده غیر قابل نفوذ شدن زمین دشت هاست زیرا در این شرایط خاک خاصیت اسفنجی و جذب آب خود را از دست می دهد بنابراین باران به صورت سیلاب در سطح زمین جاری می شود.
وی افزود: وقتی دشت فرونشست می کند خلل و فرج خاک که موجب جذب و نفوذ آب می شود از بین می رود به عبارتی خاک آن قسمت سفت می شود بنابراین اگر دشت هم کمی شیب داشته باشد در صورت بارش باران فرصت نفوذ آب از آن گرفته شده و موجب فرسایش خاک نیز می شود.
وی تاکید کرد: مساله مهم در از بین رفتن حالت اسفنجی زمین این است که دیگر امکان احیای مجدد آنها وجود ندارد.
این مقام محیط زیست گفت: بیش از 110 هزار حلقه چاه غیر مجاز در کشور وجود دارد که برداشت بی رویه از آنها موجب کاهش آبهای زیرزمینی شده است در حالی که برداشت در این منابع باید متناسب با میزان ورودی آن صورت گیرد در حالی که ما بدون توجه به این اصل اقدام به بهره برداری می کنیم.
برداشت آب زیرزمینی در ایران متناسب با روش کشورهای توسعه یافته، صورت نگرفته در حالی که در کشورهای توسعه یافته 70 درصد از آب های زیرزمینی در بخش کشاورزی استفاده می شود، این رقم در ایران به 93 درصد می رسد.
وی افزود: این اتفاقی است که در اطراف دریاچه ارومیه رخ داده است در واقع حفر چاه های غیر مجاز موجب شد تا جریان معکوس رخ دهد، سفره های زیر زمینی یکی از منابع تامین آب دریاچه ارومیه است که به علت برداشت بی رویه از چاه های غیر مجاز از بین رفتند، در واقع برداشت بی رویه موجب پایین آمدن سطح آب این سفره ها و درنهایت روان شدن آب شور دریاچه به سمت چاه ها شد و آب آنها را نیز شور کرد.
ایران جزو کشورهای پر مخاطره جهان است و با تجربه کردن 31 مخاطره از 40 مورد، مقام سوم کشورهای های پرمخاطره در سال 2010 را به خود اختصاص داده است که چند سالی است پدیده فرونشست نیز به آن اضافه شده است.
به اعتقاد برخی کارشناسان زمین شناسی، دشت های اطراف تهران هر سه سال به اندازه یک متر فرونشست می کند و براساس بررسی های انجام شده، تا سال 2010 میزان فرونشست زمین در دشت تهران 17 سانتیمتر در سال بوده که این رقم اکنون با افزایش بیش از دو برابری به 36 سانتیمتر در سال رسیده است.
براساس آمار اعلام شده بالا ترین نرخ فرونشست زمین در دنیا مربوط به مکزیکوسیتی با 32 سانتیمتر در سال است.
منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)