تعریف جنگل و انواع آن:
جنگل به مکانی می گویند که پوشیده ازگیاهان است و نقش مهمی در تولید اکسیژن دارد.
جنگل منطقه وسیعی پوشیده از درختان، درختچه ها و گونه های علفی است که همراه با جانوران وحشی نوعی اشتراک حیاطی گیاهی و جانوری را تشکیل داده و تحتتأثیر عوامل اقلیمی و خاکی قادر است تعادل طبیعی خود را حفظ کند.
حداقل سطحی که برای تشکیل جنگل از نظر علمی لازم است بسته به نوع گونه درختی، شرایط محیطی و غیره تغییر میکند. این مساحت در شرایط معمولی حداقل ۳/۰ هکتار (۳ هزار متر مربع) است.
واژه جنگل از زبان سانسکریت است و به اکثر زبانهای اروپائی نیز وارد شده است و معنای جنگل طبیعی و بکر را میدهد. جنگل بسته به نوع پیدایش آن و خصوصیات ساختاری به جنگل بکر، جنگل طبیعی، جنگل مصنوعی یا جنگل دست کاشت طبقهبندی میشود.
جنگل بکر یا دستنخورده، جنگلی است که بدون دخالت انسان بهوجود آمده است و ترکیب گونه های درختی و درختچه های و علفی آن طوری است که وضعیت کاملاً طبیعی را نشان میدهد. چوب و سایر فرآوردههای آن در همان سیستم طبیعی تجزیه شده و به خود جنگل برمیگردد. به عبارت دیگر از جنگل بکر هیچگونه موادی (زنده یا غیرزنده) به خارج از آن حمل نمیشود.
رویش چوبی جنگلهای بکر که به حالت تعادل رسیده باشند عملاً صفر است، یعنی همانقدر که چوب و سایر موادآلی تولید میشود همانقدر هم تجزیه میشود و یا میپوسد، بهعبارت دیگر چرخه رفت و برگشت مواد در یک جنگل بکر چرخهای بسته است.
در جنگل بکر بین تولیدکنندگان (گیاهان)، مصرفکنندگان (جانوران) و تجزیهکنندگان (جانوران ریز) یک اشتراک حیاتی متقابل و پایدار برقرار است. جنگلهای بکر از تنوع زیستی بالائی برخوردارند و دارای اطلاعات ژنتیکی ارزشمندی هستند که تا به امروز بسیاری کشف نشده است. امروز ارزش جنگلهای بکر بسیار زیاد است هر چند که متأسفانه روند تخریب کمی و کیفی آنها در دنیا رو به افزایش است.
امروزه سعی بر این است که جنگلهای بکر باقی مانده بر روی کره زمین را حفظ و زا آنها بهعنوان ذخیره گاههای اطلاعات ژنتیکی و تنوع زیستی استفاده شود. امروزه تبدیل جنگلهای بکر به جنگلهای صنعتی قابل توجیه نیست و نگهداری آنها حتی از نظر اقتصادی نیز توجیه پذیر است.
جنگل طبیعی، جنگلی است که بدون دخالت انسان به وجود آمده است ولی انسان به طور مستقیم یا غیرمستقیم در آن دخالت (بهره برداری) کرده است.
جنگلهای بکر، دستخورده و بهره برداری شده تبدیل به جنگلهای طبیعی میشوند. به عبارت دیگر جنگلهای طبیعی، جنگلهای بکر دست خورده هستند. ترکیب درختان و سن آنها و تنوع گونه های گیاهی و جانوری در یک جنگل طبیعی با جنگل بکر متفاوت است و عموماً جنگل طبیعی از نظر زیست محیطی فقیرتر از جنگل بکر است. با وجود این جنگلهای طبیعی قادر هستند چشم اندازهای طبیعی هر منطقه را حفظ کرده و در اکثر موارد از جنگلهای مصنوعی یا دست کاشت غنی تر و پایدارتر باشند.
جنگلهای مصنوعی یا دست کاشت یا جنگل انسان ساخت جنگلی است که به دست انسان و با هدف مشخصی ایجاد شده است و هدف از ایجاد آن تولید چوب، ایجاد مناظر طبیعی، حفظ آب و خاک، ایجاد مناطق تفریحی و تفرجی و غیره است.
جنگل مصنوعی معمولاً به صورت نهال کاری (درختکاری) به وجود میآید، هر چند این جنگلها را میتوان با کاشت بذر نیز به وجود آورد. تجربه شده است جنگلهای مصنوعی که با این روش به وجود آمده اند پایدار و نزدیکتر به جنگلهای طبیعی هستند. جنگلهای مصنوعی که با همه ایجاد شده، قلمستان نامیده میشود (مثل قلمستانهای صنوبر در بسیاری از نقاط کشور). البته باید متذکر شد که قلمستانها در اکثر نقاط دنیا از نظر حقوقی جزء جنگلها محسوب نمیشوند. امروزه ایجاد جنگلهای مصنوعی در دنیا از اهمیت بالائی برخوردار است چرا که به افزایش نیاز چربی در جهان پاسخ میدهد.
چنانچه جنگلهائی در زمینهای زراعی و بایر با هدف تولید چوب با استفاده از روشهای پیشرفته زراعی از قبیل شخم زمین، کود دادن و غیره ایجاد شده باشد به آن زراعت چوب اطلاق میشود. حجم زراعت چوب در زمینهای غیرجنگلی در تمام دنیا در حال افزایش است. علاوه بر سه نوع جنگلی که تعاریف آن ذکر شد در کشور ما از اصطلاح بیشه هم استفاده میشود. ما بیشه را معمولاً برای پوشش گیاهی به کار می بریم که اطراف رودخانه و شیار دره ها در مناطق خشک ظاهر میشوند. این واژه به تجمع درختچه ها و نیزارها نیز اطلاق میشود.
● پیدایش جنگل و طبقه بندی آن
جنگلهای دنیا از حدود ۱۴۰-۶۰ میلیون سال پیش به وجود آمدهاند. بسته به نوع درختان تشکیل دهنده، جنگلهای دنیا را به دو نوع سوزنی برگ و پهن برگ تقسیم می‌کنند.
جنگلهای سوزنی برگ دنیا قدیمی تر از جنگلهای پهن برگ هستند و پیدایش اولیه این جنگلها در دوران دوم زمین شناسی در دوره کرناسه یعنی حدود ۱۴۰ میلیون سال قبل رخ داده است. جنگلهای پهن برگ در مقابل جنگلهای سوزنی برگ تکامل یافته در عین حال جدیدتر هستند. این جنگلها در دوران سوم زمین شناسی در حدود ۶۰ میلیون سال پیش به وجود آمده اند. از آن زمان تاکنون جنگلهای دنیا دائماً در حال تحول و تکامل بوده و اگر انسان در روند آن دخالتی نداشته باشد سیر تحول و تکامل آنها همچنان ادامه خواهد یافت.
در اواخر دوران سوم زمین شناسی اقلیم کره زمین رو به سردی گذاشت به طوری که در اوایل دوران چهارم بارشهای آسمانی اکثراً به صورت برف درآمد و به خصوص در عرضهای جغرافیائی بالاتر از ۴۰ درجه شمالی و یا ارتفاعات بالای ۳ تا ۴ هزار متری عرضهای پائینی تر، یخچالهای طبیعی تشکیل شدند و به تدریج رشد کردند، به عبارت دیگر دوران یخبندان به وجود آمد.
یخچالهای طبیعی اکثر جنگلهای مناطق مذکور (بالاتر از ۴۰ درجه عرض شمالی) را در زیر خود مدفون ساختند. با گرم شدن آب و هوای کره زمین یخچال ها ذوب شدند یا به اصطلاح عقب نشینی کردند و پس از مدتی دوباره بر اثر سرد شدن اقلیم یخچال ها شروع به پیشروی کردند. در طول یک میلیون سالی که از اوایل دوران چهارم میگذرد چهار دوره یخبندان به وجود آمد. در این زمان کلیه جنگلهائی که بالاتر از عرض ۴۰ درجه بودند از بین رفتند.
آخرین دوره یخبندان در حدود ۱۸ هزار سال پیش به اتمام رسید و هوای زمین رو به گرم شدن نهاد. جنگلهای ایران خصوصاً جنگلهای شمال کشور در این مدت از هجوم یخچال ها در امان ماندند و به توسعه خود ادامه دادند ولی اکثر جنگلهای کنونی اروپا پس از پس روی آخرین یخچال ها به وجود آمدند، به عبارت دیگر جنگلهای کنونی کشورهای اروپائی شمال آمریکا و آسیای شمالی جنگلهائی جوان هستند و قدمت تکاملی آنها به ۱۹۰ هزار سال نمی رسد.
با توجه به طول تحول و تکامل جنگلهای دنیا جنبش قاره ای. نوسانات اقلیمی در سطح کلان و عوامل دیگر، امروزه پنج نوع جنگل در دنیا قابل تفکیک است.
.........
(متن این مطلب 7 صفحه می باشد. برای مطالعه و استفاده از متن کامل، فایل پیوست همین پست را دریافت نمایید.)