در ایران، بيستم تير ماه مصادف است با روز جهاني جمعيت و ايران از جمله كشورهائي است كه دست آوردهاي قابل توجهي در اين زمينه طي سالهاي گذشته كسب كرده است به طوري كه در دهه گذشته دو بار جايزه با ارزش صندوق جمعيت ملل متحد را به خود اختصاص داده است و اين نيست به جز با همت و تلاش پرسنل بهداشتي.
عليرغم كاهش نرخ رشد جمعيت و نرخ باروري جمعيت ايران و جهان در سالهاي آينده همچنان روند صعودي خواهد داشت و ارقام مطلق جمعيت به ويژه در مناطق در حال توسعه رشد چشمگيري خواهد نمود اين امر ناشي از بزرگي جمعيت پايه و رشد فزاينده تعداد جوانان ميباشد .
رشد بالاي جمعيت در سالهاي گذشته تاثير نا مطلوبي بر توسعه اجتماعي، اقتصادي و انساني در جامعه داشته است و مشكلاتي در زمينه اشتغال تامين كالاهاي اساسي نظير غذا، مسكن و خدمات بهداشتي و درماني و امكانات آموزشي بوجود آورد و امكان پس انداز و سرمايه گذاري در برنامه هاي زير بنائي و افزايش توليد ملي را با محدوديت مواجه ساخته است .
در سطح خانواده سطح بالاي باروري باعث گرديده كه توانائيهاي والدين براي سرمايه گزاري در زمينه هاي آموزش ، بهداشت تغذيه و سرمايه انساني افراد خانواده به ويژه كودكان محدودتر گردد .
بيشتر كشورهاي فقير سياستهاي جمعيتي و تنظيم خانواده را در برنامه هاي خود قرار داده اند ولي بيشتر اين كشورها با كمبود منابع مالي و با اراده سياسي در اين زمينه روبرو هستند بنابر اين حمايت سياستمداران درجه اول و اختصاص منابع مالي به منظور ارتقا ء برنامه هاي تنظيم خانواده در سطوح جهاني ، منطقه اي و ملي مورد نياز فوري ميباشد .
در اين راستا صندوق جمعيت سازمان ملل متحد به بيش از 140 كشور در جهان كمك مالي ميكند كه ايران هم يكي ازآنهاست.
هدف اين صندوق : بارداري خواسته ، زايمان ايمن ، جوانان عاري از ايدز و رفتار احترام آميز با زنان و دختران ميباشد .
مشاركت فعال ايران در برنامه هاي تنظيم خانواده و بهداشت باروري در سي سال گذشته باعث كاهش ميزان مرگ و مير مادران و نوزادان به نصف، نسبت به سال 1990 گرديده است همچنين تقريبا همه مردم كشور به زايمان ايمن و مراقبتهاي بارداري و پيش از بارداري دسترسي دارند .
نرخ استفاده از لوازم پيشگيري از بارداري براي تمام روشها تا 79% افزايش يافته است .
بدون هم پيماني دولتمردان و سياستگذاران درجه اول و رهبران مذهبي و تفسير واقع بينانه آنان از تعاليم اسلامي و برداشتن موانع اقتصادي تلفيق برنامه هاي تنظيم خانواده در برنامه ملي موثر نميباشد .
با اين وجود هنوز با چالش هائي از قبيل بهبود كيفيت سلامت مادران ، مراقبتهاي تنظيم خانواده و كاهش مرگ و مير مادران را در پيش رو داريم كه بايد همچنان برنامه هاي اساسي در اين زمينه صورت گيرد .
بهداشت باروري به طور كلي تمام وضعيت فيزيكي ، رواني و سلامت اجتماعي زنان و مردان در طول زندگيشان را در بر ميگيرد . و به ارتقا سلامت خانواده كمك ميكند. بنا بر اين جاي تعجب نيست كه در اهداف توسعه هزاره نيز مسئله دسترسي به خدمات بهداشت باروري با هدف بهبود سلامت مادران در اولويت باشد .
سالانه در جهان 190 ميليون بارداري رخ ميدهد كه نيم ميليون نفر از آانها به دليل مشكلات بارداري جان خود را از دست ميدهند و اين در حالي است كه تعداد كساني كه دچار عوارض بارداري و زايمان ميگردند از اين رقم بسيار بيشتر ميباشد .
و از اين ميان بالغ بر 4/1 آنها منجر به سقط جنين ميگردد حدود 50 ميليون سقط در سال كه در نهايت به مرگ 68 هزار نفر از آنها منتهي ميگردد.
از انجا كه مرگ يا معلوليت مادران خانواده را تحت تاثير قرار ميدهد دسترسي به زايمان توسط افراد دوره ديده ، مراقبتهاي اورژانسي زايمان و تنظيم خانواده سه بخش از خدمات بهداشت باروري هستند .كه ميتواند از تمام اين معلوليتها و خطرات جلوگيري كند و جلوگيري از بارداري نا خواسته در اين ميان نقش به سزائي دارد .
اين حق اساسي تمام زوج ها است تا تصميم گيري و مسئوليت تعداد ، فاصله و زمان بندي فرزندان خود را به عهده بگيرند . اطمينان داشتن از انتخاب آگاهانه و امكان دسترسي به كليه روش هاي ايمن و موثر پيشگيري از بارداري به عنوان هدف اصلي تنظيم خانواده مورد توجه قرار گرفته است تنظيم خانواده باعث كاهش 3/1 مرگ ومير مادران و كاهش 20% مرگ نوزادان گرديده است.تنظيم خانواده منافع بسيار قابل ملاحظه اي در بهداشت و توسعه انساني در پي دارد و ميتواند زنان وكودكان را در پيشگيري از بارداري هاي ناخواسته و منتهي به سقط جنين نجات دهد .
افزايش فاصله بارداري ها تا36 ماه ميتواند از مرگ يك ميليون كودك در سال جلوگيري كند .
همچنين برخي از روشهاي پيشگيري از بارداري از ابتلا به بيماري هاي آميزشي نظير HIV نيز جلوگيري ميكند .
فاصله گذاري بين فرزندان مادران را قادر ميسازد تا زمان و نيروي بيشتري را در مراقبت از خانواده صرف نموده ودر فعاليتهاي اقتصادي و اجتماعي جوامع خود مشاركت نمايند به طوري كه خانواده هاي كوچكتر و سالم تر فرصت بيشتري در دوري كردن از فقر در اختيار دارند و قادر به اختصاص منابع مالي بيشتري به منظور آموزش به فرزندان خود هستند .
مشاركت مردان در تامين سلامت مادران نقش به سزائي دارد . هيچ زني در طول زندگي اش به علت عوارض بارداري و زايمان نبايد بميرد و مردان شريك و عاملان تغيير و حاميان حقوق بشر در دوران مادري سالم هستند .
مشاركت مردان در حمايت از سلامت زنان و دگرگوني نقشهاي اجتماعي كه حقوق و سلامت آنان را محدود ميكند ضروري است .
مداخله و مشاركت مردان ميتواند تفاوت هائي را در زندگي زنان ايجاد كند اغلب پدران تصميم ميگيرند كه دخترانشان در سنين جواني ازدواج كنند يا به تحصيلاتشان ادامه دهند ازآنجا كه ازدواج زود رس دختران ميتواند به بارداري هاي پر خطر منجر گردد نقش پدران در اين تصميم گيري حياتي است .
همسران نقش كليدي در تصميم گيري درباره تعداد فرزندان و زمان فرزند آوري دارند اين تصميمات آينده زندگي همه خانواده را شكل ميدهد .
در اغلب موارد مردان تصميمات مالي نظير پرداخت هزينه براي ماما يا حمل و نقل به بيمارستان را به عهده دارند وقتي مشكلي پيش آيد عدم تصميم گيري صحيح ميتواند منجر به مرگ يا معضل شود .
مردان به عنوان سياستمداران و رهبران سياسي مذهبي جامعه عقايد عمومي را شكل ميدهند حمايت آنان از سلامت و رفاه زنان بر مراقبتهاي زنان باردار اثر مي‌گذارد.
جوانان نيازمند آن ميباشند كه در زمينه مسائل جمعيتي بهداشت باروري شامل تنظيم خانواده آموزش داده شوند ، البته آگاه سازي جوانان درباره مسائل مربوط به جنسيت و بهداشت باروري امري ظريف است و محققا بايد با احتياط به آن مبادرت گردد .
آموزش بهداشت باروري و تنظيم خانواده براي جوانان بايد با توجه به حساسيت هاي فرهنگي تهيه ودر هر كشور بر مبناي وضعيت خاص اجتماعي – فرهنگي آنها به مورد اجرا گذاشته شود .
با وارد شدن نوجوانان به مرحله رشد ، آموزش و اطلاعات پيرامون جمعيت و بهداشت باروري و تنظيم خانواده آنها را قادر ميسازد كه در مورد زمان ازدواج و پس از ان در خصوص تعداد فرزنداني كه مايلند داشته باشند تصميم مسئولانه تري اتخاذ كنند ، تصميم آزادانه آنها درباره فاصله بين فرزندانشان و تعداد آنها عاملي تعيين كننده در باره كل جمعيت جهان خواهد بود .
در ايران نيز موضوعات جمعيتي و بهداشت باروري در كتب درسي و دانشكاهي گنجانده شده است .
نگاهي به جمعيت ايران از سال 1355 تا كنون
1355--------------------34 ميليون نفر
1365--------------------49.5 ميليون نفر
1375--------------------60.6 ميليون نفر
1385--------------------71.2 ميليون نفر
هم اكنون هرم جمعيت كشور از نوجواني به جواني در حال حركت است در سال 1375 ميانگين سني 24.3 سال بوده است كه اين ميزان در سال گذشته به 28 سال رسيده است اين تركيب سني در سنين باروري تذكر دهنده رشد شتابان جمعيت در سالهاي اخير خواهد بود كه با تعامل جوانان ، دولت و عامه مردم انشاالله پشت سر گذاشته خواهد شد.