بررسی وضعیت ایمنی و بهداشت در ایران و جهان

مقدمه :

تلاش در جهت حفظ نیروهای انسانی و منابع مادی از سوانح و حوادث محیطهای کاری امروزه به صورت علمی درآمده تحت عنوان بهداشت حرفه‌ای.

درصد مرگ و میر ناشی از کار بطور معنی دار در 35سال اخیر افزایش یافته است (بیش از 60%) بویژه در کشورهای درحال توسعه آموزش در زمینهء خطرات و ایمنی کاری همگام با رشد صنعتی پیش نرفته است.

(International Labor Organization) ILO تخمین زده است که سالانه 2میلیون نفر در اثرحوادث محیط کار جان می‌بازند.

در این مطالعه به بررسی وضعیت ایمنی و بهداشت در 5 قاره و مقایسهء استاندردها و شرایط کنونی ایران با استانداردهای جهان و سایر کشورها پرداخته ایم . در پایان راهکارهایی جهت بهبود وضعیت کنونی و همگام سازی آن با استانداردهای جهانی ارائه شده است.

اهداف :

بررسی استانداردهای کلی سازمان جهانی کار

بررسی وضعیت ایمنی و سلامت حرفه ای در 5 قاره

بررسی وضعیت ایمنی و بهداشت حرفه ای در ایران

ارائه راهکارها و روشهای بهبود و اصلاح و توسعه ء ایمنی و بهداشت حرفه ای در ایران

جمع بندی و نتیجه گیری

یافته ها :

 تاریخچه بهداشت حرفه ای در جهان :

بهداشت حرفه ای شاخه ای از علم بهداشت است که با شناسایی ، ارزشیابی و کنترل عوامل زیان آور در محیط کار از بروز بیماریها و عوارضی که ممکن است توسط عوامل زیان آور فیزیکی ، شیمیایی ، بیولوژ یکی، ارگونومیکی بوجود آید ، جلوگیری می کند .

کنترل عوامل تهدید کننده سلامت در محیط کار تا حد زیادی از ظهور عواقب و عوارض بعدی شامل بیماریها و حوادث شغلی و رکود اقتصادی و کاهش بهره وری بعلت از کار افتاذگی می کاهد برای اولین بار سقراط و ابوعلی سینا در آثار خود از دردهای شکمی قولنج مانند در بین کارگران نقاش نام برده اند که مسلما" با سرب موجود در رنگ‌های مصرفی ارتباط داشته است . پس از این تاریخ به چهره های درخشانی در تاریخ برمی خوریم که اکثر اوقات عمر خود را به مطالعه در کارگاهها و معادن و بررسی بیماریهای ناشی از کار گذرانیده اند در زیر به اختصار به چند نفر از پیشگامان علم بهداشت حرفه ای اشاره می‌کنیم :

دکتر اگری کولا ( 1555- 1494 )

 نامبرده یکی از پزشکان برجته قرن شانزدهم میلادی است که کتابی در 12 جلد در مورد جنبه های مختلف بهداشت کارگران و تهویه در معادن نگاشت . نامبرده استفاده از پارچه نازک بعنوان ماسک جهت محافظت معدن چیان در برابر گرد و غبار را توصیه کرده است .

دکتر رامازینی ( 1633 )

دکتر رامازینی در سال 1633 میلادی در ایتالیا بدنیا آمد و بعدها بعلت خدمات ارزنده اش در بهداشت حرفه ای بعنوان ((پدر طب کار)) نامیده شد وی در سال 1601 کتاب معروف خود را به نام Demorbis Artoficum Diatriba )  ) را منتشر کرد و نامبرده مطالعات زیادی را در مورد کارگران معادن ، شیشه سازان ، نقاشان ، آهنگران و سایر مشلغل بعمل آورده و به بیماریهای حاصله و نحوه ایجاد آنها پرداخت.

دکتر چارلز تاکرا ( 1833-1795 )

نامبرده در سال 1831 کتابی درباره اثر مشاغل مختلف بر سلامت و طول عمر منتشر کرد و در نوشته های خود به ارتباط بین سل ریوی و بیماریهای ناشی از گرد و غبار توجه نموده است .

دکتر توماس لگ (1932 – 1863)

نامبرده مطالعات زیادی در مورد مسمومیت با سرب داشته و در سال 1921 به اتفاق یکی از همکارانش کتابی در زمینه مسمومیت ناشی از سرب نگاشت .

دکتر آلیس هامیلتون ( 1970- 1869 )

وی بیش از 40 سال از عمر خود را صرف تحقیق در باره خطرات شغلی در صنایع مختلف نمود ولی تحقیقات دامنه داری در باره مسمومیت ناشی از سرب ، جیوه و سیلیکوزیس در معادن انجام داده است .

هدف‌های بهداشت حرفه ای

کمیته مشترک کارشناسان (WHO ) و(ILO) در سال 1953 هدفهای بهداشت حرفه ای را این چنین بیان کرده اند :

1- تامین ، حفظ و ارتقای سطح سلامت جسمانی ، روانی و و اجتماعی کارکنان همه مشاغل

2- پیش گیری از بروز بیماریهاو حوادث ناشی از کار

3- انتخاب کارگر یا کارمند برای محیط و شغلی که از نظر جسمانی و روانی توانایی انجام آن را دارد یا به طور اختصار تطبیق کار با انسان

سازمان جهانی کار دررأس نظارت و بررسی سلامت و ایمنی حرفه ای در تمام کشورهای دنیا قرار دارد . استانداردهای سلامت و ایمنی شغلی بر اساس طبقه بندی این سازمان بطور وسیع در 4 طبقه بندی قرار می گیرد .

1- سیاستها و دستورالعمل های اجرایی شامل :

- جمع آوری گزارشات بیماریها و حوادث شغلی

- کنوانسیون محیط کار

- کنوانسیون خدمات سلامت شغلی

- کنوانسیون بهداشت و ایمنی شغلی

2- محافظت در فعالیتهای اقتصادی

- کنوانسیون بهداشت و ایمنی شغلی در کشاورزی

- کنوانسیون بهداشت و ایمنی در ساخت و کار

- کنوانسیون بهداشت و ایمنی در معادن

- کنوانسیون بهداشت و ایمنی در شرکتهای تجاری

3- محافظت در مقابل خطرات شغلی خاص

- کنوانسیون مواد شیمیایی

- کنوانسیون پیشگیری از حوادث صنعتی عمده از قبیل تجهیزات هسته ای مواد رادیو اکتیو تجهیزات نظامی، صنعت حمل و نقل و خطوط لوله

- کنوانسیون آزبستوز

- توصیه نامه ء پیشگیری از آنتراکس

- کنوانسیون بنزن

- کنوانسیون تشعشعات

- کنوانسیون سرطانهای شغلی

- کنوانسیون تجهیزات و ماشین آلات

4- نظارت بر کار

- اندازه گیری و مقیاسهای محافظت و پیشگیری

- کنوانسیون حداکثر وزن

- کنوانسیون کار شبانه

- کنوانسیون کار در زیر زمین

- کنوانسیون حداقل سن

- کنوانسیون معاینه پزشکی جوانان در صنعت ، کار زیرزمین و مشاغل غیر صنعتی

- کنوانسیون کارگران مهاجر

با در نظر گرفتن این سیاستها سازمان جهانی کار در صدد بهبود شرایط ایمنی شغلی بخصوص در کشورهای در حال توسعه می باشد و نقش شایانی در همگام سازی آنها با استانداردهای جهانی ایفا می کند. پس از سازمان جهانی کار، هر کشور به تنهایی موظف است آئین نامه نظارت بر ایمنی شغلی متناسب با شرایط بومی و خطرات شغلی منطقه ای داشته باشد. بعلت تفاوت سطوح صنعتی، اجتماعی و اقتصادی کشورها و نیز تفاوتهای اقلیمی و جغرافیایی خطرات شغلی متنوعی را در کشورهای مختلف شاهد هستیم که درجه بندی بر اساس اهمیت در هر نقطه را ایجاب می کند. 

افریقا :

 در افریقای جنوبی پروژه ملی حذف سیلیکوز اجرا کرده است و اکنون سازمان جهانی کار  افریقای جنوبی بیشترین خدمات بهداشت حرفه ای را در میان سایر کشورهای افریقایی داراست و بررسی تمام خطرات شغلی در زمینه های مختلف شیمیایی، بیولوژیکی و ... در حال انجام می باشد . این در حالیست که کشوری مانند " اوگاندا" در قاره افریقا از نظر رعایت تمام استانداردهای جهانی منفی می باشد .

سازمان جهانی کار در توسعه ء استانداردهای خود در افریقای جنوبی موفق تر از سایر کشورهای افریقایی بوده است. اجرای پروژه های مبارزه با خطرات حشره کش ها در محیط شغلی در محیط شغلی در کشور تانزانیا از نمونه های بارز در نظر گرفتن اصول بهداشت کار با توجه به خصوصیات بومی مربوط بوده است که توسط سازمان جهانی کار انجام شده .

 Work And Health in Southern Africa(WAHSA) گام مهمی در اجرای پروژه تشکیل کمیته های ایمنی و بهداشت شغلی بوده است که پروژه های مهم زیر را در فاز اول عملیات خود در بر داشته است .

 - جمع آوری منابع و آمارهای مورد نیاز در کشورهای افریقایی

- تربیت متخصصان ایمنی و بهداشت

- افزایش دسترسی به اطلاعات

- پروژهء مبارزه با سیلیکوز در محیط کار و پیشگیری از سل

- مبارزه با سمیت آفت کشها و حشره کش ها

- برنامه ریزی برای فاز 2 عملیات WAHSA

 در کنفرانس IOHA که در سال 2005 میلادی تشکیل شد بر ضرورت قانون گذاری و آموزش در زمینه ایمنی شغلی در تمام کشورها ی افریقایی تاکید شد.

امریکا :

امریکای شمالی در بیشتر ایالات همگام با استانداردها پیش می رود و در اکتبر 2006 ، 10 ایالت امریکا بطور رسمی آموزش کارکنان در زمینه ایمنی و بهداشت حرفه ای را تصویب کردند اما در امریکای جنوبی وضع بگونه دیگری است . سازمان جهانی کار در جهت همگام کردن این کشورها با استانداردها تلاش زیاد می کند.

برزیل بعنوان مثال پنجمین کشور وسیع دنیا است که اقتصاد کشاورزی محور دارد و از نیروی انسانی خود بهره می گیرد . تشکیل سیستم متحد سلامت در 1988 در برزیل گام مهمی در آغاز حمایت های شغلی نیروی انسانی بوده اما هنوز بسیاری از استانداردها ی کشور برزیل از جمله استانداردهایی که برای متیلن کلراید در محیط کار دارند قدیمی می باشد و پیش از هر چیز این استانداردها باید به روز شوند.

استرالیا :

استرالیا در سال 2007 استانداردهای مجاز خطرات شغلی انسانی را ادامه خواهد داد که تا حدود زیادی بر مبنای استاندارد های سازمان جهانی کار می باشد . بیشترین در صد ابتلا به سرطان پوست در استرالیا است و  در محیط کار کارکنان می باشد .

یکی از پروژه های مهم در این کشور محافظت علیه اشعه UV می باشد .

چند موسسه مهم در استرالیا از جمله ASCC,CRS وظیفه قانون گذاری اجرا و نظارت بر سلامت و ایمنی شغلی بر عهده دارد.

اروپا :

کشورهایی اروپایی تا حد زیادی همگام با استانداردهای  بین المللی پیشرفت کرده اند و بخصوص در کشورهای اروپای غربی اجرای استانداردهای بین المللی در سطوح بالا قابل مشاهده است .

بیشترین خطرات شغلی که کارکنان اروپایی را تهدید می کند ناشی از آزبستوز، مواد شیمیایی، صدا و استرس می باشد . حوادث و سوانح ناشی از کار سالانه 600 میلیارد دلار امریکایی زیان های اقتصادی بر کشورها تحمیل می‌کند .

اروپا تا حدود زیادی همگام با استانداردها ی سازمان جهانی کار پیشرفت کرده اند و بخصوص در کشورهای اروپای غربی اجرایی استاندارد های سازمان جهانی کار در سطوح بالا قابل مشاهده است .

آسیا :

 از میان کشورهای آسیایی ژاپن در بهبود شرایط ایمن شغلی همگام با پیشرفتهای صنعتی بسیار موفق بوده است .

استراتژی "کایزن" مهمترین مفهوم در مدیریت ژاپنی و رمز موفقیت رقابتی یک کشور است. کایزن به معنای بهبود پیوسته و مداوم، توان با مشارکت همه افراد در یک شرکت یا سازمان (مدیریت ارشد، مدیران، کارگران) می باشد. کایزن وظیفه ای همگانی است. راز ادراک تفاوتهای موجود میان روشهای مدیریتی در ژاپن وغرب، کایزن است.

 کایزن و نظام تفکر روندگرا در ژاپن، در مقابل نوآوری و نظام تفکر نتیجه گرا، رشد جهشی غرب قرار دارد. در فضای رقابتی امروز، تأخیر در بکارگیری آخرین تکنولوژی ها، مستلزم پرداخت بهایی سنگین است. همچنانکه شرکتهای ژاپنی آهسته ولی محکم حرکت می کنند و سرنوشت محتوم آنها پیمودن راه پیشرفت و ترقی است.

 در سایر کشورها نیز شرکت های برجسته ای وجود دارند که هدفشان ایجاد استانداردهای جدید برای کیفیت تولیدات و خدمات است. این تفاوتها ناشی از اختلافات ملیت نیست بلکه منوط به اختلاف در روحیه و طرز تفکر است. کشورها هم اکنون با بکارگیری کایزن و نوآوری، با بیشترین نرخ رشد در راه توسعه صنعتی گام بر می دارند.

کایزن و کنترل کیفیت جامع (فراگیر) (TQM) یکی از بهترین راهکارها در ارتقائ تدابیر ایمنی و بهداشتی است . هدف کنترل کیفیت جامع، بهبود کارائی مدیریت در تمامی سطوح است.

در راستای این هدف مباحث 9 گانه مورد توجه است که عبارتند از:

           1- تضمین کیفیت

           2- کاهش هزینه ها

           3 - تحقق مقادیر تولید

           4 - تحقق جدول زمانی تحویل

           5 - ایمنی

           6 - ساخت تولیدات جدید

          7 - بهبود بهره وری

          8 - مدیریت تدارکات

          9- بازاریابی و فروش

در نظر گرفتن اصل بهبود مستمر (کایزن) معنی اصلی واژه کایزن ساده و گویاست: کایزن یعنی بهبود مستمر، بهبود مستمری که تمامی افراد یعنی مدیران کارکنان و کارگران را در بر می گیرد: فلسفه کایزن براین اصل استوار است که شیوه زندگی انسان شامل زندگی شغلی، زندگی اجتماعی، و زندگی خانوادگی باید پیوسته و مداوم بهبود یابد . فرهنگ کایزن و تعامل آن در بین لایه ها و سازمانهای مختلف اجتماعی در ژاپن باعث شده است تا کارخانه به دانشگاه تبدیل شود و دانشگاه به کارخانه، کارگر از مدیر بیاموزد و مدیر از ایده های کارگر بهره مند گردد. پژوهشگر لباس کار بپوشد و به صحنه تولید بیاید و فعالان صحنه های تولید به فکر و تدبیر در باب بهبود کار خویش بپردازند و به پژوهش روی آورند. پیام استراتژی کایزن در این جمله خلاصه می شود که حتی یک روز را نباید بدون ایجاد نوعی بهبود در یکی از بخشهای سازمان یا شرکت سپری نمود.

...................................................................................................................................

برای دریافت و مطالعه مطلب، فایل پیوست را دانلود نمایید.

رمز فایل :  www.hseexpert.com