مطالب خود را درج کنید

شما می توانید مطالب و مقالات مرتبط با HSE را در سایت ثبت نمایید تا با نام شما در بخش قطره ای از در یای HSE نمایش داده شوند.

ایمنی ساختمان و بررسی یک کارخانه الیاف

مقدمه
اگر چه سابقه تدوين مقررات ساختماني در دنيا به پيش از سده اخير مي‌رسد ليكن پايه‌گذاري مقررات ملي ساختمان در ايران بعنوان مجموعه ضوابط لازم الاجرايي كه بتوان آنرا بطور منسجم درطراحي ، اجرا و نگهداري ساختمانها مورد استفاده قرار داد ، براي اولين بار در قانون نظام معماري و مصوب سال 1352 (اصلاحي 1356) انجام گرديد و تا اين تاريخ عليرغم افت‌وخيزهاي بسيار ،گامهايي در راه تدوين و انتشار مباحث مختلف اين مقررات برداشته شده است.
منظور از ايمني ساختمان فراهم آوردن يك‌ سري امكانات و تسهيلات ( با رعايت ضوابط قانوني ) در ساختمان مي‌باشد كه علاوه بر تأمين امنيت و داشتن شرايط بهداشتي ، ايجاد ميل و رغبت به كار نيز   در كارگران ايجاد نمايد كه در اين خصوص مي‌توان به نكات ايمني در خصوص نردبانها ، پلكان ، كف ،   سقف ، آسانسورها و … اشاره نمود. (2)

مروری بر آمار
رعايت نكات و ضوابط ايمني ساختمان تا چه اندازه حائز اهميت مي‌باشد. به طور مثال بر اساس آمار منتشره طي چهار ماهه اوّل سال 1380 تعداد 4236 نفر از بيمه‌شدگان سازمان تأمين اجتماعي دچار حوادث ناشي از كار شده‌اند كه از اين تعداد حادثه ، سقوط كردن و لغزيدن با 777 مورد ، ضرب‌ديدگي با 549 مورد و شكستگي اعضاء با 463 مورد بيشترين حوادث ناشي از كار را به خود اختصاص داده‌اند. (3)

مستندات قانونی
جهت نظام بخشيدن به مسائل مربوط به ساختمان و ايمني آن ، آئين‌نامه‌اي مشتمل بر شش فصل و 290 ماده به استناد مواد 85 و 86 قانون كار جمهوري اسلامي ايران در جلسه مورخ 19/5/1372 شوراي عالي حفاظت فني مورد بررسي و تأييد و در تاريخ 27/6/1372به تصويب نهائي وزير كار و امور اجتماعي رسيده است كه در آن مسائل مختلف مربوط به ايمني ساختمان مورد تجزيه وتحليل قرارگرفته است.

در مورد « مقررات ملّي ساختمان» مي‌توان ويژگيهاي زير را بر شمرد:
- مقررات ملّي ساختمان » در سراسر كشور لازم‌الاجرا مي‌باشد.
- ضوابط « مقررات ملّي ساختمان» بطور خلاصه و اجمالي تدوين مي‌شود.
- با توجه به الزامي بودن « مقررات ملّي ساختمان » اين مقررات فاقد موارد توصيه‌اي و راهنمايي است.
- مقررات ملّي ساختمان » بر هر گونه عمليّات ساختمان نظير تخريب ، احداث بنا ، تغيير كاربري ،توسعه بنا ، تعمير اساسي و نظاير آن حاكم است. (1)

مسئوليت ايمني
در هر كارگاه ساختماني ، كارفرما موظف است اقدامات لازم به منظور حفظ و تأ‌مين ايمني عمومي را بعمل آورد. هر كارفرما مسئول تدارك و فراهم آوردن روشنايي كافي در فضاهاي عمومي ، تهيه نرده و حفاظ و نصب آنها در اطراف سقفها و ديوارهاي خالي و فضاهاي باز ، فراهم آوردن و نصب نرده و حفاظ در اطراف پله‌ها وپاگردها ، ايجاد ورودي ايمن براي كارگاه ساختماني و محل كار ، فراهم آوردن وسايل اطفاء حريق ، تأمين آب آشاميدني سالم و ايجاد سرويسهاي بهداشتي ، تهيه وسايل حفاظت فردي و كمكهاي اوليه و بطور كلي فراهم آوردن و تأمين شرايط ايمني عمومي، در داخل كارگاه ساختماني است. عمليات ساختماني بايد طوري برنامه‌ريزي و اجرا شود كه خطرهاي احتمالي ناشي از آن ، در داخل يا خارج از محل كار ، در اسرع وقت قابل پيشگيري باشد. (4)

عوامل اطمينان
كليه ساختمانهاي دائمي و موقتي و مؤسساتي مشمول مقررات قانون كار مي‌باشند بايد از نقطه نظر ساختماني واجد استحكام كامل بوده و در محاسبه پايه و سقف و كفها رعايت نكات زير منظور گردد
الف - تحمل فشار ناشي از حداكثر بارها و اشياء ثابت و متحرك.
ب - تحمل فشار ناشي از ريزش برف ، باران ، يخبندان ، باد و طوفان.
ج -تحمل فشار ناشي از بارهاي معلق. (4)

فضاي كار
اطاقها و محل كار دائم بايستي لااقل 3 متر از كف تا سقف ارتفاع داشته و فضاي آن بايد براي حداكثر اشخاصي كه در آن محل كار مي‌كنند براي هر نفركمتر از 12 متر مكعب نباشد. در محاسبه متر مكعب فضا ، حجم اشغال شده بابت اثاثيه و ماشين آلات و مواد و لوازم كسر نمي‌گردد. در ساختمانهايي كه ارتفاع هر طبقه از فضاي كار از 4 متر متجاوز باشد براي محاسبه حجم لازم فقط تا ارتفاع متر منظور و محاسبه مي‌گردد. در فضاي كارگاه نصب ماشين آلات و يا قراردادن اشياء و محصولات نبايد مزاحمتي براي عبور و مرور و يا كار كارگران ايجاد نمايد. در اطراف هر يك از دستگاهها بايد فضاي كافي منظور گردد تا كارگران بتوانند به راحتي براي انجام كارهاي عادي رفت‌وآمد نموده و در صورت لزوم اصلاحات و تعميرات   و نقل و انتقال مواد مصرفي يا توليدي را انجام دهند. (4)

ايمني كف ساختمان (كف‌سازي)
كف اطاقها و قسمتهايي كه محل عبور كارگران بوده و يا براي حمل ونقل مواد تخصيص داده شده است ، بايد صاف وهمـوار بوده و عاري از حفره و ســوراخ ، تراشه‌هــاي چوب ، برآمدگي نـاشي از پوشش نامناسب مجاري ، ميخ و پيچ و مهره و لوله ، دريچه يا برآمدگي و برجستگي و هر گونه موانعي باشد كه ممكن است موجب گيركردن يا لغزيدن اشخاص گردد.
كف اطاقها و راهروها و پياده‌روها نبايد در شرايط عادي هيچ‌گونه لغزندگي داشته و نيز نبايد از مصالحي ساخته شده و يا از موادي اندوده شده باشد كه در نتيجه رفت‌وآمد ايجاد ناراحتي و گرد‌وخاك و ساييدگي و در نتيجه باعث لغزندگي گردد.
در محل كار و محلهايي كه دستگاههاي متعددي قرار دارد بايستي بوسيله خط‌كشي با رنگ مشخص در دو طرف راه اصلي و راههاي فرعي را مشخص نموده و حتي محل قرار دادن مواد خام و مواد توليدي بوسيله اين خطوط معين گردد تا رفت‌وآمد ، حمل‌ونقل مواد و همچنين جهت حركت اصلي با علامت‌گذاري روي زمين معلوم و روشن باشد.
كف كارگاهها بايد قابل شستشو بوده و در مواردي كه نوع كار موجب ريخته شدن آب دركف كارگاه گردد بايد شيب كافي داشته باشد كه آبها را به سمت مجاري فاضلاب هدايت نمايد.(4)

سازه‌هاي حفاظتي
1. نرده هاي حفاظتي :
نرده حفاظي است عمودي كه بايد براي جلوگيري از سقوط افراد در اطراف و گوشه‌هاي نمايان سقفها ، ديوارهاي باز ، سكوهاي كار ، راهروها ، راه پله‌ها ، سقفهاي موقت يا ساير محلهاي كار و تردد كارگران تعبيه شود. ارتفاع نرده استاندارد از كف طبقه يا سكوي كار نبايد از 90 سانتيمتر كمتر و از 110 سانتيمتربيشترباشد.
همچنين ارتفاع نرده راه پله نبايد از 75 سانتيمتر كمتر و از 85 سانتيمتر بيشتر باشد. ساختمان و اجزاي نرده بايد داراي چنان مقاومتي باشد كه بتواند در مقابل حداقل 100 كيلوگرم فشار و ضربه وارد در تمام جهات مقاومت نمايد. به علاوه نرده بايد مقاومت لازم را براي مواقعي كه در معرض برخورد وسايل متحرك قرار مي‌گيرد ، داشته باشد. كليه‌ نرده‌ها بايد از چوب، لوله آهنهاي پروفيل يا مصالح ديگري كه استحكام كافي داشته باشد ، ساخته شده و در فواصل حداكثر 2 متر داراي پايه و كلافهاي عمودي و افقي باشند. (2)
2.راهرو سرپوشيده موقتي :
سازه اي كه به صورت موقت در پياده‌روها يا ساير معابر عمومي براي جلوگيري از خطرات ناشي از پرتاب مصالح و وسايل و تجهيزات ساختماني ايجاد مي‌شود. ارتفاع راهروي سرپوشيده نبايد كمتر از 5/2 متر و عرض آن نيز نبايد كمتر از 5/1 متر يا عرض پياده‌روي موجود باشد. راهرو بايد فاقد هرگونه مانع و داراي روشنايي لازم طبيعي يا مصنوعي دائمي باشد. سقف   راهرو بايد توانائي تحمل كليه بارهاي احتمالي وارده   و حداقل فشار 700 كيلوگرم بر مترمربع را داشته باشد. به علاوه ساير قسمتهاي آن نيز بايد تحمل بار مربوطه و فشار مذكور را داشته باشند. سقف راهرو بايد از الواري به ضخامت حداقل 5 سانتيمتر ، طوري ساخته شود كه از ريزش آب و مصالح به داخل آن جلوگيري به عمل آيد. اطراف بيروني سقف راهرو بايد داراي حفاظ كاملي از چوب يا توري فلزي مقاوم به ارتفاع حداقل يك متر باشد. زاويه اين حفاظ را نسبت به كف مي‌توان حداكثر 45 درجه به طرف خارج در نظر گرفت.(2)
3. سقف موقت و سرپوش حفاظتي :
پوششي است حفاظتي ، از قبيل توري يا الوار كه براي جلوگيري از اثر سقوط اشياء در كارگاه ساختماني يا مجاورت آن بر پا مي‌گردد. سرپوش حفاظتي بايد چنان طراحي و ساخته شود كه در اثر ريزش مصالح يا ابزار بر روي آن هيچ‌گونه خطري متوجه افراديكه در زير آن قرار دارند نگردد. پوشش موقت فضاهاي باز ، سقفها و ديوارها ، بايد با استفاده از تخته با ضخامت 5/2 سانتيمتر يا معادل آن براي سوراخ هايي با دهانه تا 45 سانتيمتر صورت گيرد.
4. تورهاي ايمني :
در موارديكه نصب سكوهاي كار و نرده‌هاي حفاظتي استاندارد ، در ارتفاع بيش از 3 متر امكانپذير نباشد ، بايد براي جلوگيري از سقوط افراد از تورهاي ايمني با رعايت موارد ذيل استفاده گردد:
- تورهاي ايمني بايد در فاصله‌اي كه سازندگان آنها مشخص نموده‌اند ، نصب شود. به نحوي كه ارتفاع سقوط كارگران بيشتر از 6 متر نباشد و تا آنجا بالا برده شوند كه فاصله كافي بر فراز آنها براي بر‌پايي و   نصب اجزاي ساختمان ، حركت ماشين‌آلات و نظاير آن وجود داشته باشد.
- بر‌پايي و نصب تورهاي ايمني ، همچنين جمع‌‌آوري و بر چيدن آنها بايد توسط شخص ذيصلاح و با استفاده از كمربند و نگهدارنده‌هاي محكم ايمني صورت گيرد. اين تورها قبل از استفاده و در مدت بهره برداري بايد توسط شخصي ذيصلاح بازرسي و كنترل شوند. استفاده از تورهاي فرسوده و آسيب‌ديده مجاز نمي‌باشد.
5. پاخورهاي چوبي :
در قسمتهايي كه امكان ريزش ابزار و مصالح ساختماني از اطراف و گوشه‌هاي نمايان كفها و ديوارهاي باز راهرو‌ها ، سكوهاي كار ، گذرگاهها يا سقفهاي موقت و نظاير آن وجود دارد بايد پاخورهايي از چوب مناسب به ضخامت حداقل 5/2 سانتيمتر وبه ارتفاع 5/1سانتيمتر نصب گردد. در داربست معلق مي‌توان از پا‌خورهايي به ارتفاع 10 سانتيمتر استفاده نمود. (2)